اضطراب یکی از شایع‌ترین مشکلات روانی است، به همین دلیل داروهای ضداضطراب در سراسر جهان جزو پرمصرف‌ترین داروهای تجویزی محسوب می‌شوند، علاوه بر این، بسیاری از داروهایی که دارای خاصیت ضداضطرابی هستند، برای درمان سایر بیماری‌ها نیز کاربرد دارند.
داروهای ضداضطراب دسته‌ای از داروها هستند که برای کاهش علائم اضطراب و درمان شرایط مرتبط با آن استفاده می‌شوند. این داروها شامل چندین گروه دارویی مختلف می‌شوند، از جمله برخی داروهایی که عمدتاً برای درمان سایر بیماری‌ها تجویز می‌شوند. داروهای مختلفی اثرات ضداضطرابی دارند، از جمله:
با توجه به تنوع این داروها، مکانیسم‌های مختلفی برای کاهش اضطراب وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شوند:
افزایش فعالیت سلولی: برخی داروها، مانند بنزودیازپین‌ها، غیر بنزودیازپین‌ها و باربیتورات‌ها، باعث تحریک سلول‌های خاصی می‌شوند. این داروها ترشح اسید گاما آمینوبوتیریک (GABA) را افزایش می‌دهند، یک انتقال‌دهنده عصبی که فعالیت سیستم عصبی را کاهش داده و در نتیجه اضطراب را کم می‌کند.
کاهش فعالیت سلولی: برخی داروها، مانند بتابلاکرها، فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک را مهار می‌کنند. این سیستم مسئول واکنش جنگ یا گریز است، بنابراین کاهش فعالیت آن منجر به کاهش اضطراب می‌شود.
کاهش بازجذب انتقال‌دهنده‌های عصبی: بعضی از داروها از بازجذب انتقال‌دهنده‌های عصبی جلوگیری می‌کنند، که موجب افزایش سطح آن‌ها در بدن می‌شود. داروهای ضدافسردگی معمولاً این اثر را بر روی سروتونین و نوراپی‌نفرین دارند و در نتیجه به کاهش اضطراب کمک می‌کنند.
برخی داروها چندین مکانیسم را به طور هم‌زمان فعال می‌کنند. برای مثال، بوسپیرون (از گروه آزاپیرون‌ها) و هیدروکسیزین (یک آنتی‌هیستامین) می‌توانند فعالیت برخی سلول‌ها را افزایش داده و فعالیت برخی دیگر را کاهش دهند، که در مجموع منجر به کاهش اضطراب می‌شود.
داروهای ضد اضطراب برای درمان اختلالات اضطرابی، که شامل مجموعه‌ای از بیماری‌ها است، مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین، این داروها می‌توانند در درمان برخی شرایط دیگر که ویژگی‌هایی مشابه اختلالات اضطرابی دارند، مؤثر باشند. از جمله شرایطی که ممکن است با این داروها درمان شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
برخی از داروهایی که دارای خاصیت ضداضطرابی هستند، در درجه اول برای درمان بیماری‌های دیگری تجویز می‌شوند اما گاهی به‌صورت تجویز خارج از برچسب برای کاهش اضطراب نیز به کار می‌روند.
تجویز خارج از برچسب یک روش قانونی است که در آن پزشکان از دارویی برای هدفی غیر از موارد تأییدشده آن استفاده می‌کنند، مشروط بر اینکه اثرات مفید آن ثابت شده باشد و خطر عوارض جانبی ناچیز باشد. بتا بلاکرها نمونه‌ای از این داروها هستند؛ اگرچه در اصل برای مشکلات قلبی و گردش خون استفاده می‌شوند، اما اغلب برای کاهش علائم اضطراب نیز تجویز می‌شوند.
مصرف داروهای ضداضطراب، بسته به نوع داروی مصرفی، می‌تواند با برخی عوارض جانبی، خطرات و محدودیت‌ها همراه باشد. برخی از این موارد شامل موارد زیر است:
تأثیرگذاری متفاوت در افراد مختلف: اثر داروهای ضداضطراب در هر فرد متفاوت است. برخی افراد ممکن است از یک دارو نتیجه مطلوبی بگیرند، در حالی که برای برخی دیگر، همان دارو ممکن است تأثیری نداشته باشد. به همین دلیل، ممکن است برای پیدا کردن داروی مناسب، نیاز به آزمایش چندین گزینه باشد.
خطر اعتیاد و سوءمصرف: برخی داروهای ضداضطراب به‌طور آزاد تجویز می‌شوند، اما برخی دیگر مانند بنزودیازپین‌ها و غیربنزودیازپین‌ها به دلیل پتانسیل اعتیاد و سوءمصرف، تحت کنترل و محدودیت‌های خاصی قرار دارند. این داروها می‌توانند منجر به وابستگی شوند و در صورت مصرف بیش از حد، خطرات جدی در پی داشته باشند. به همین دلیل، برخی از آن‌ها فقط برای دوره‌های کوتاه‌مدت توصیه می‌شوند.
تداخل دارویی: داروهای ضداضطراب ممکن است علاوه بر سیستم عصبی، بر سایر سیستم‌های بدن نیز تأثیر بگذارند. میزان و نوع تداخلات دارویی به نوع داروی مصرفی بستگی دارد. بسیاری از این داروها با الکل تداخل دارند و مصرف هم‌زمان آن‌ها می‌تواند خطرناک باشد. همچنین، مصرف برخی مکمل‌ها ممکن است با این داروها ناسازگار باشد، بنابراین قبل از مصرف هرگونه مکمل، باید با پزشک مشورت کرد.
عوارض جانبی: داروهای ضداضطراب ممکن است باعث خواب‌آلودگی، خستگی یا کاهش سرعت واکنش شوند. این اثرات می‌توانند توانایی انجام فعالیت‌هایی مانند رانندگی یا کار با ماشین‌آلات را تحت تأثیر قرار دهند و خطرآفرین باشند. علاوه بر این، برخی از داروهای این گروه، مانند بتابلاکرها، ممکن است بر عملکرد قلب و سایر اندام‌ها تأثیر بگذارند. به همین دلیل، پزشک ممکن است مصرف برخی داروهای خاص را برای برخی افراد توصیه نکند.
سایر معایب احتمالی: بسته به شرایط فردی، ممکن است محدودیت‌ها و خطرات دیگری نیز وجود داشته باشد. بهترین راه برای مدیریت این خطرات، مشورت با پزشک است، زیرا او می‌تواند اطلاعاتی متناسب با وضعیت شما ارائه دهد و راهکارهایی برای کاهش عوارض یا پیشگیری از مشکلات احتمالی پیشنهاد کند.
