حمله پانیک (panic attack) یک تجربه ناگهانی و شدید از ترس موقتی همراه با واکنش‌های فیزیکی شدید در موقعیت‌های عادی و غیرتهدیدکننده است. در طول حمله، ممکن است تعریق زیاد، تنگی نفس و تپش قلب شدید را تجربه کنید، به‌طوری که احساس کنید دچار حمله قلبی شده‌اید. حملات پانیک یکی از ویژگی‌های اختلال پانیک هستند، اما می‌توانند در سایر شرایط مانند:
هرچند این حملات به‌تنهایی خطری برای سلامت ندارند، اما تکرار آن‌ها می‌تواند باعث کاهش کیفیت زندگی شود.
حمله اضطراب معمولاً در پاسخ به یک عامل استرس‌زا به‌تدریج ایجاد می‌شود، در حالی که حملات پانیک به‌طور ناگهانی و بدون هشدار رخ می‌دهند. همچنین، اضطراب می‌تواند باعث علائم فیزیکی مانند افزایش ضربان قلب یا احساس گرفتگی در معده شود، اما این علائم معمولاً شدت کمتری دارند و طولانی‌تر از حملات پانیک هستند، در حالی که حملات پانیک علائم شدید اما کوتاه‌مدت دارند.
اختلال پانیک (panic disorder) نوعی اختلال اضطرابی است که شامل حملات مکرر و غیرمنتظره پانیک می‌شود. ویژگی بارز این اختلال، وقوع ناگهانی و بدون هشدار حملات است که به دلایل جسمی یا روانی دیگر مرتبط نیستند و معمولاً محرک مشخصی ندارند. با این حال، همه افرادی که حمله پانیک را تجربه می‌کنند، به اختلال پانیک مبتلا نمی‌شوند.
حمله پانیک ناگهان رخ می‌دهد و علائم آن معمولاً ظرف 10 دقیقه به اوج خود می‌رسد و پس از مدت کوتاهی فروکش می‌کند. نشانه‌های فیزیکی شامل موارد زیر است:
همچنین، ممکن است حالات زیر احساس شوند:
حملات پانیک تجربه‌ای بسیار ناخوشایند و ترسناک هستند. اگر چنین علائمی را تجربه کرده‌اید، مشاوره با پزشک یا متخصص سلامت روان ضروری است تا علت دقیق بررسی و درمان مناسب ارائه شود. حملات پانیک معمولاً بین 5 تا 20 دقیقه ادامه دارند، اما برخی افراد حملاتی تا یک ساعت را نیز گزارش کرده‌اند.
کارشناسان هنوز به‌طور دقیق نمی‌دانند چرا برخی افراد دچار حملات پانیک یا اختلال پانیک می‌شوند. به نظر می‌رسد که مغز و سیستم عصبی در پردازش و مدیریت ترس و اضطراب نقش مهمی دارند. پژوهشگران معتقدند که اختلال در عملکرد آمیگدال – بخشی از مغز که مسئول پردازش احساساتی مانند ترس است، می‌تواند عامل این مشکل باشد.
علاوه بر این، عدم تعادل شیمیایی در موادی مانند گابا (GABA)، کورتیزول و سروتونین ممکن است در بروز حملات پانیک نقش داشته باشد. از عوامل افزایش‌دهنده خطر ابتلا به اختلال پانیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سابقه خانوادگی: احتمال ابتلا به اختلال پانیک در افرادی که بستگان درجه یک (والدین، خواهر و برادر، یا فرزندان) مبتلا به این اختلال هستند، تا 40 درصد بیشتر است.
مشکلات روانی: افرادی که به اختلالات اضطرابی، افسردگی یا سایر مشکلات سلامت روان دچار هستند، بیشتر در معرض حملات پانیک قرار دارند.
تجربیات آسیب‌زای کودکی (ACE): تجربه رویدادهای منفی و آسیب‌زا در سنین 1 تا 17 سالگی می‌تواند احتمال بروز حملات پانیک را افزایش دهد.
در بیشتر موارد، حملات پانیک بدون محرک خاصی رخ می‌دهند. با اینحال، در برخی افراد، مواجهه با ترس‌های شدید (فوبیا) می‌تواند حمله پانیک را تحریک کند. به‌عنوان‌مثال، فردی که از سوزن (تریپانوفوبیا) وحشت دارد، ممکن است هنگام انجام آزمایش خون دچار حمله پانیک شود.
در برخی موارد، ترس از تجربه یک حمله پانیک به‌تنهایی می‌تواند باعث شروع آن شود. توجه به این نکته مهم است که یکی از معیارهای اختلال پانیک این است که حملات پانیک محرک شناخته شده‌ای نداشته باشند.
پزشک یا متخصص سلامت روان ابتدا درباره علائم و سوابق پزشکی شما پرسش خواهد کرد. همچنین ممکن است آزمایش‌هایی را برای رد احتمال بیماری‌های جسمی که نشانه‌هایی مشابه حملات پانیک دارند، مانند مشکلات قلبی، اختلالات تیروئید و ناراحتی‌های تنفسی، انجام دهد. در صورتی که هیچ علت فیزیکی مشخصی شناسایی نشود، تشخیص بر اساس علائم و عوامل خطر موجود انجام خواهد شد.
متخصصان پزشکی یا سلامت روان می‌توانند اختلال پانیک را بر اساس معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی شناسایی کنند. اگر فردی دچار حملات پانیک مکرر و غیرمنتظره شود و حداقل به مدت یک ماه یکی از موارد زیر را تجربه کند، ممکن است این اختلال تشخیص داده شود:
همچنین، این حملات نباید ناشی از تأثیر مستقیم داروها یا یک بیماری جسمی باشند و نباید با سایر اختلالات روانی مانند فوبیا یا اختلال استرس پس از سانحه قابل توضیح باشند.
درمان حملات پانیک و اختلال پانیک معمولاً شامل روان‌درمانی، داروها یا ترکیبی از هر دو است. مدت زمان درمان به شدت بیماری و میزان پاسخ فرد به روش‌های درمانی بستگی دارد.
روان‌درمانی شامل تکنیک‌هایی برای شناسایی و اصلاح الگوهای فکری، احساسی و رفتاری ناسالم است. دو روش مؤثر در درمان حملات پانیک عبارتنداز:
درمان شناختی-رفتاری (CBT): در این روش، فرد با کمک یک متخصص سلامت روان، افکار و احساساتی که منجر به حملات پانیک می‌شوند را شناسایی می‌کند و یاد می‌گیرد واکنش‌های خود را تغییر دهد. با اصلاح الگوهای رفتاری، حملات پانیک ممکن است کاهش یابند و در نهایت متوقف شوند.
مواجهه درمانی: این روش شامل قرار گرفتن تدریجی در معرض موقعیت‌هایی است که باعث ایجاد حملات پانیک می‌شوند. در طول درمان، فرد یاد می‌گیرد که این موقعیت‌ها را بدون وحشت تجربه کند و با استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تمرینات تنفسی، اضطراب خود را کنترل کند.
داروهایی که در کنترل حملات پانیک و اختلال پانیک مؤثر هستند عبارتنداز:
داروهای ضدافسردگی: برخی از داروهای ضدافسردگی می‌توانند شدت یا تعداد حملات پانیک را کاهش دهند. پزشکان معمولاً مهارکننده‌های بازجذب انتخابی سروتونین (SSRI) مانند فلوکستین (Prozac) و پاروکستین (Paxil) یا مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین (SNRI) مانند دولوکستین (Cymbalta) و ونلافاکسین (Effexor) را تجویز می‌کنند.
داروهای ضداضطراب: بنزودیازپین‌ها مانند آلپرازولام (زاناکس) و لورازپام (آتیوان) معمولاً برای کاهش اضطراب و پیشگیری از حملات پانیک تجویز می‌شوند. با این حال، به دلیل احتمال وابستگی و اعتیاد، باید با احتیاط و تحت نظارت پزشک مصرف شوند.
