باورهــای غلــط و اشــتباه در مــورد پدیــده اعتیــاد بــه انــدازه ای شــایع و فــراوان اســت کــه اکثــر مــردم حتــی افــراد تحصیــل کــرده نیــز بــا معنــا و مفهــوم پدیــده اعتیــاد ناآشــنا می باشــند. در این جــا تعــدادی از ایــن اشــتباهات مطــرح و بررســی می شــوند.
اعتیاد یک عادت است جالـب آن اسـت کـه از همـان ابتـدا و از کلمـه اعتیـاد، اشـتباهات و باورهـای غلـط شـروع می شـود. اکثریـت مـردم اعتیـاد را یـک عـادت می نامنـد، ماننـد: عـادت بـه مصـرف چـای یـا مـاده غـذای خـاص، عـادت بـه سـبک لبـاس و پوشـیدن خـاص، عـادت بـه رفتارهـای خـاص ماننـد رفتـن بـه کـوه یـا میهمانـی و مـواردی از ایـن قبیـل.
واقعیــت آن اســت کــه اعتیــاد بســیار پیچیده تــر از یــک عــادت معمولــی اســت. اعتیــاد ویژگی هــای خاصــی دارد کــه در هیــچ یــک از عادت هــا دیــده نمی شــود. اعتیــاد یــک کلمــه عامیانــه بــرای یــک پدیـده بسـیار پیچیـده اسـت کـه علـم ابعـاد مختلـف آن را مشـخص کـرده اسـت. در زبـان علمـی و تخصصـی کمتـر کلمـه اعتیـاد بـه کار بــرده می شــود و بــه جــای آن از وابســتگی اســتفاده می شــود. در واقــع، آن چــه کــه مــردم اعتیــاد می نامنــد مجموعــه ای از رفتارهــای ناســازگارانه ای اســت کــه در زبــان علمــی بــا نام هــای وابســتگی و سوء مصرف نامیـده می شـود کـه متفـاوت از مصـرف مـواد مخدر اسـت. در زیر هر کدام از این اصطلاحات تعریف می شوند.
منظــور از وابســتگی، مصــرف مــواد مخدر در حــدی اســت کــه باعــث ایجــاد اختلال هــای رفتــاری، فیزیولوژیــک و شــناختی زیــر می شــود.
تحمــل یکــی از ویژگی هــای اصلــی اعتیــاد اســت. یعنــی آن کــه در طــی مصــرف مجبـور اسـت بـر مقـدار مـاده مصرفـی خـود بــرای رسـیدن بـه اثـرات اولیـه مـاده مصرفـی، مرتبـاً بیافزایــد. مواد مخدر مصرفی مرتبـا ً افزایـش می یابـد تـا فـرد بتوانـد بـه همـان احسـاس لـذت اولیـه دسـت یابد. فرد مصرف کننده مجبور است مقـدار مواد مخدر مصرفی خود را مرتبـا ً زیاد کند. نتیجـه پدیـده تحمـل آن اسـت کـه فـرد مرتبـاً مواد مخدر مصرفی خود را افزایــش می دهــد و یــا مجبور می شود که مــاده مصرفــی خــود را بــه مــواد مخدر قوی تــر تغییــر دهــد ماننــد تغییــر از تریـاک بـه هروئیـن و پـس از آن بیمـار مجبـور اسـت کـه روش مصـرف خـود را تغییـر دهـد، از روش هــای استنشــاقی و تدخیــن بــه روش تزریــق روی آورد.
در صورتـی کـه مـاده مصرفـی بـه فـرد نرسـد دچـار حالت هـای جسـمانی و روانـی مختلفـی می شــود. ایــن علائم دو دســته اند: علائـم روانــی و علائم جســمانی
مصـرف مـواد مخدر جنبـه اجبـاری و غیرقابـل مقاومـت دارد. بـا آن کـه بیمـار مایـل بـه قطـع مصـرف مـواد مخدر اسـت ولـی در عمـل قـادر نیسـت کـه مصـرف را رهـا کنـد.
بیمـار بـرای تهیـه مـواد مخدر، وقـت، هزینـه و سـرمایه های خـود و خانــواده را مصــرف می کنــد.
بـه دنبـال مصـرف مـداوم مـواد مخدر و تغییـرات روانـی و رفتـاری ناشـی از آن فعالیـت بیمـار در امـور خانوادگـی، اجتماعـی، تفریحـی و شـغلی کاهـش می یابــد.
علیرغـم آگاهـی بیمـار از اثـرات جسـمانی و روانـی ناشـی از مصـرف مـواد مخدر، قـادر بـه کنـار گذاشـتن مـواد نیسـت. از نظـر علمـی زمانـی یـک فـرد را وابسـته می داننـد کـه بـا شـرایط بـالا بـه مـدت ۱۲ مـاه مصـرف مـداوم مـواد مخدر داشـته باشـد.
همـان طـور کـه می دانید، وابسـتگی یا به معنـای عامیانـه آن اعتیاد بسـیار متفاوت از یک عادت سـاده به چای نوشـیدن اسـت.
یکـی دیگـر از الگوهـای مصـرف مـواد مخدر اسـت کـه مـردم بـه طـور عامیانـه اعتیــاد می نامنــد، از نظــر علمــی ســوء مصــرف مــواد مخدر نامیــده می شــود. ســوء مصــرف بســیار شـبیه وابسـتگی اسـت و تفاوت هـای اندکـی بـا آن دارد.
تـداوم مصـرف مـواد مخدر برخـلاف مشـکلات پایـدار و عـود کننـده اجتماعـی یـا بیـن فـردی کـه ناشـی از اثـر مصـرف مـواد مخدر اسـت یـا بـر اثـر آن تشـدید شـده اسـت (ماننـد دعـوا و گلاویـز شـدن بـا دیگـران).
در ســوء مصــرف هــم پدیــده تحمــل و هــم محرومیــت یــا تــرک دیــده می شــود. فــرد بـرای تهیـه مـواد مخدر وقـت و سـرمایه زیـادی صـرف می کنـد و بـه همیـن دلیـل دچـار مشـکلات خانوادگــی، تفریحــی، شــغلی و اجتماعــی می شــود ولــی مصــرف مــواد مخدر هنــوز جنبــه اجبــاری و مقاومـت ناپذیـر نـدارد. همـان طـور کـه مشـاهده می کنیـد آن چـه کـه بـه طـور عامیانـه اعتیـاد نامیـده می شـود خــود بســیار متفــاوت از یــک عــادت ســاده مضــر اســت. ایــن بــاور اشــتباه معمــولاً باورهــای اشــتباه دیگــری نیــز می شــود.
