به دنبال شرایط زمینه ساز، عواملی وجود دارند که در شروع مصرف مواد مخدر تأثیر دارند و لازم است شما آمادگی لازم برای مقابله با چنین شرایطی را داشته باشید. این آمادگی ها شامل توانایی در «نه گفتن»، مهارت مقابله با استرس، اطلاع از عوارض مصرف مواد مخدر و شرکت در فعالیت های اجتماعی سالم است. اگر فردی چنین آمادگی هایی را نداشته باشد ممکن است در برخورد با این عوامل با یک اقدام نسنجیده که ناشی از ناپختگی وی است دچار مشکلات بزرگی شود.
یکی از مهمترین عوامل در شروع مصرف مواد مخدر است. افراد مصرف‌کننده برای این که رفتار خود را تأیید کنند سعی می کنند دوستان خود را وادار به همراهی نمایند. فرد برای این که از جمع دوستان طرد نشود (یک ترس ناخودآگاه) و نیاز تعلق خود را ارضا نماید، نمی تواند در مقابل اصرار دوستان مقاومت نماید. شما باید برای رد چنین پیشنهادهایی همیشه آماده باشید.
این عوامل به تنهایی یا در یک همبستگی با یکدیگر ممکن است فرد را در معرض خطر مصرف قرار دهند. در نهایت فردی که برای فرار از مشکلات، راه غلط را انتخاب می کند، فکر می کند با مصرف مواد مخدر فرد بزرگی می شود، از طرد شدن توسط گروه دوستان هراس دارد و نمی تواند خطرات چنین ریسکی را برآورد کند، ممکن است به سمت مصرف مواد مخدر سوق داده شود.
حال موقعی است که فردی مصرف مواد مخدر را امتحان کرده است. اکنون گاه گاهی و به طور نامنظم مصرف‌کننده مواد مخدر است. او به غلط معتقد است که اراده وی مانع از اعتیاد وی می شود (همان طور که گفتیم هیچ کس در ابتدا قصد معتاد شدن ندارد). او قبلاً به علت عدم رشد مناسب عواطف و عدم رشد شخصیت به این دام افتاده است، اکنون با مصرف مواد مخدر این تکامل شخصیت بیشتر به عقب می افتد و در نتیجه به انکار و دروغ گویی می پردازد. بعضی افراد و عوامل محیطی که فرد را احاطه کرده اند ممکن است با عدم واکنش یا حتی همراهی، باعث شوند رفتارهای مصرف مواد مخدر و بیماری اعتیاد فرد بیشتر تقویت شود.
به تدریج فرد به سوء مصرف مواد مخدر وابسته می شود. عواطف، علایق، تجارب و نگرش های فرد به علت مصرف مواد مخدر تغییر می کند. در ارتباط خود با دیگران دچار مشکل می شود و نمی تواند علت این مشکلات و مشکلات دیگر ایجاد شده به علت مصرف مواد مخدر را ببیند و کماکان اعتیاد خود را انکار می کند و حتی به صورت هذیانی (باور غیرممکن) معتقد است که توانایی کنترل مصرف خود را دارد. به دنبال آن دوستان خود را از دست می دهد و با خانواده اش دچار مشکلات زیادی می شود، در کار و تحصیل ناموفق می شود و احساس تنهایی و انزوا کرده و فشار عاطفی شدیدی را تحمل می کند. در یک چرخه معیوب مجدداً دوستان جدید (دوستان مصرف‌کننده مواد مخدر) و فرار از مشکلات ایجاد شده، بیشتر در دام گرفتار شده و اصرار به باقی ماندن در این حالت دارد.
فرد در دام اعتیاد گرفتار شده و از خانواده و دوستان قدیمی طرد شده است. در کار و تحصیل ناموفق بوده و هزینه های زیادی را برای مصرف مواد مخدر صرف می کند. مصرف مواد مخدر باعث ایجاد بیماری در وی می شود و شاید نیاز به بستری در بیمارستان نیز پیدا کند. به علت مشکلات ناشی از مصرف مواد مخدر و هزینه های آن دچار مشکلات قانونی می گردد و حتی زندان هم دور از انتظار نیست. پیامد نهایی گرفتاری در چنین مسیری می تواند حتی به مرگ نیز بیانجامد.
