اگرچه بسیاری از مواد مخدری که امروزه مصرف می‌شوند در آزمایشگاه‌ها به صورت مصنوعی تولید می‌شوند، اولین داروهای افیونی (اپیوئیدی) مورد استفاده انسان از منابع طبیعی به دست آمده‌اند. بسیاری از این افیون‌های طبیعی همچنان به طور گسترده در زمان حال مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این داروها که به گیرنده‌های خاص اپیوئیدی در مغز و سیستم عصبی متصل می‌شوند، بسته به نوع خود می‌توانند باعث کاهش فعالیت سیستم عصبی، تسکین درد، ایجاد یبوست و همچنین تحریک احساس لذت و سرخوشی شوند. مواد افیونی طبیعی شامل:
تریاک: تریاک، مایعی شیری رنگ است که از غلاف دانه‌های گیاه خشخاش Papaver somniferum استخراج می‌شود. این گیاه عمدتاً در مناطق آسیا و آمریکای جنوبی کشت می‌شود. مایع تریاک پس از خشک شدن به ماده‌ای سخت و کهربایی تبدیل می‌شود که در گذشته برای تسکین دردهای شدید و درمان مشکلاتی مانند بی‌خوابی، بیماری‌های گوارشی و اختلالات حرکتی از طریق دود کردن یا بلعیدن مصرف می‌شد.
تریاک ترکیبی از چندین آلکالوئید است، مواد شیمیایی نیتروژن‌دار که از دیرباز جداسازی شده و امروزه از تریاک خام به صورت صنعتی تصفیه می‌شوند. با این حال، تریاک خام در پزشکی مدرن به ندرت استفاده می‌شود.
مورفین: مورفین، اولین مخدر طبیعی استخراج شده از تریاک است و تقریباً 12 درصد از ترکیبات تریاک را تشکیل می‌دهد. استخراج مورفین خالص، ابزاری مطمئن‌تر برای تسکین درد در اختیار پزشکان قرار داد و امکان تجویز دوزهای دقیق را فراهم کرد که می‌توانست به طور مؤثر درد را کاهش دهد، بدون اینکه خطر مصرف بیش از حد ایجاد کند.
امروزه مورفین همچنان برای درمان دردهای متوسط تا شدید استفاده می‌شود و به‌صورت خوراکی یا تزریقی تجویز می‌گردد. علاوه بر این، مورفین می‌تواند به ماده مخدر غیرقانونی هروئین تبدیل شود.
تبائین: تبائین، که با نام پارامورفین نیز شناخته می‌شود، پس از مورفین دومین ماده افیونی پرمصرف در تریاک است و حدود 5 درصد از حجم آن را تشکیل می‌دهد. برخلاف مورفین، تبائین به‌طور مستقیم در درمان‌های پزشکی استفاده نمی‌شود و اثرات شبه‌افیونی بر بدن انسان ندارد.
با این‌حال، ارزش پزشکی تبائین بسیار قابل‌توجه است. تبائین طبیعی جداسازی شده برای تولید داروهای شبه‌مصنوعی افیونی فرآوری می‌شود. این داروها شامل هیدروکودون، هیدرومورفون، اکسی‌کدون، اکسی‌مورفون، نالبوفین، نالوکسان، نالترکسون، بوپرنورفین و سایر داروهای مشابه هستند.
کدئین: کدئین، پس از تبائین، سومین ماده افیونی فراوان در تریاک است و حدود 2 درصد از حجم آن را تشکیل می‌دهد. با این حال، به دلیل تأثیرگذاری در تسکین درد خفیف تا متوسط، کاهش سرفه و درمان اسهال، کدئین به پرمصرف‌ترین داروی مخدر در جهان تبدیل شده است.
به همین دلیل، مقادیر قابل توجهی مورفین برای تولید کدئین اصلاح می‌شود. کدئین اغلب در ترکیب با مسکن‌های غیرافیونی مانند استامینوفن، ایبوپروفن یا آسپرین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پاپاورین: پاپاورین، که کمترین میزان از مواد افیونی مهم در تریاک طبیعی را تشکیل می‌دهد، به عنوان یک گشادکننده عروق برای باز کردن رگ‌های خونی و بهبود جریان خون در بدن استفاده می‌شود.
علاوه بر این، می‌توان از آن به عنوان یک شل‌کننده عضلانی برای درمان اختلالات مرتبط با اسپاسم‌های عضلانی بهره برد. برخلاف سایر مواد افیونی، پاپاورین تأثیر قابل توجهی در کاهش درد یا ایجاد حس سرخوشی ندارد.
مواد افیونی درون‌زا: گروه نهایی مواد افیونی طبیعی از تریاک استخراج نمی‌شوند، بلکه توسط بدن انسان تولید می‌شوند. زمانی که احساس شادی، پاداش، یا رضایت عمیق را تجربه می‌کنید، بدن پپتیدهایی به نام اندورفین آزاد می‌کند. این مواد افیونی درون‌زا به گیرنده‌های افیونی بدن متصل شده و تجربه‌هایی مانند تسکین درد، لذت، سرخوشی، و تنظیم سیستم عصبی و خلق‌وخو را در طول یا پس از فعالیت‌های خاص تسهیل می‌کنند.
نمونه‌ای از این فرآیند، حس خوشایند و انرژی‌بخش یک دونده است. فعالیت غیرطبیعی این سیستم مواد افیونی درون‌زا ممکن است به افسردگی یا گرایش به رفتارهای پرخطر و اعتیاد‌آور مرتبط باشد. همچنین، سوءمصرف مواد مخدر می‌تواند این مسیر پاداش طبیعی را مختل کند.
داروهای مخدر طبیعی، مصنوعی، و نیمه‌مصنوعی از بسیاری جهات ویژگی‌های مشابهی دارند و اثرات یکسانی ایجاد می‌کنند، اما ممکن است در قدرت، سرعت عملکرد، و مدت‌زمان اثر تفاوت داشته باشند. با این حال، مواد افیونی مصنوعی مانند فنتانیل به دلیل قدرت بالاتر، به‌طور بالقوه خطرناک‌تر هستند.
چه مواد افیونی طبیعی باشند و چه مصنوعی، همگی می‌توانند به دلیل ایجاد تحمل و وابستگی در بدن، پتانسیل اعتیاد داشته باشند. به همین دلیل، داشتن، مصرف، یا توزیع این داروها خارج از کاربردهای رسمی پزشکی غیرقانونی است.
صرف نظر از نوع مواد افیونی، اعتیاد به مواد افیونی یک مشکل جدی است که بدون کمک حرفه‌ای و حمایت مناسب نمی‌توان از آن عبور کرد. اگر شما یا کسی از عزیزانتان با وابستگی به مواد افیونی دست و پنجه نرم می‌کنید، مهم است که همین امروز به دنبال درمان باشید.
