مواد افیونی مصنوعی نوعی مواد مخدر هستند که در آزمایشگاه‌ها ساخته میشوند و به گونه‌ای طراحی شده‌اند که ساختار شیمیایی مشابهی با مواد افیونی طبیعی داشته باشند. با وجود شباهت‌های شیمیایی بین مواد افیونی مصنوعی و طبیعی (مانند بسیاری از داروهای تجویزی)، ترکیبات خاصی که مواد افیونی مصنوعی را تشکیل می‌دهند، کاملاً ساخت دست بشر هستند و معمولاً در آزمایشگاه‌های داروسازی تولید میشوند.
این مواد، با مواد افیونی طبیعی یا غیر مصنوعی مانند مورفین و کدئین تفاوت دارند، زیرا این مواد از ترکیبات شیمیایی طبیعی موجود در غلاف تریاک استخراج و پس از تصفیه به دارو تبدیل میشوند. مواد افیونی مصنوعی معمولاً به عنوان افزودنی در مواد مخدر دیگر مانند هروئین و کوکائین استفاده میشوند یا به صورت قرص‌های تقلبی به عنوان مسکن در خیابان فروخته میشوند. به دلیل قدرت بالای این مواد، مصرف تصادفی آن‌ها شایع است.
فنتانیل یکی از رایج‌ترین مواد افیونی مصنوعی در ایالات متحده است. این داروی قدرتمند که اولین بار در سال 1974 توسط Paul Janssen کشف شد، 50 تا 100 برابر قویتر از مورفین است و تا سال 2017 به یکی از پرمصرف‌ترین مواد افیونی در پزشکی تبدیل شد.
فنتانیل به مقدار زیاد توسط شرکت‌های داروسازی برای اهداف قانونی و جراحی تولید می‌شود و همچنین توسط تولیدکنندگان غیرمجاز خیابانی برای توزیع غیرقانونی. امروزه تعدادی آنالوگ یا تغییرات جزئی از فنتانیل با اثرات شدیدتر بر بدن وجود دارد که بدون استفاده پزشکی قبلی یا فعلی معرفی شده‌اند.
سایر مواد افیونی مصنوعی عبارتند از:
کارفنتانیل یکی از قویترین مواد افیونی است که 10000 برابر قویتر از مورفین است و به عنوان آرام‌بخش برای فیل‌ها ساخته شده است. شکل پودری آن در هروئین استفاده می‌شود. افزایش استفاده غیرقانونی از مواد افیونی مصنوعی منجر به افزایش بی‌سابقه مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد مواد افیونی در ایالات متحده شده است.
پس از شیوع بیماری کووید-19، تعداد مرگ‌های ناشی از مصرف بیش از حد مواد مخدر در ایالات متحده به بالاترین حد خود رسید و در سال 2022، 107941 مورد مرگ ثبت شد. این افزایش قابل توجه عمدتاً به دلیل مصرف فنتانیل مصنوعی بود که نزدیک به 80 درصد از کل مرگ‌های ناشی از مصرف بیش از حد مواد مخدر در سال 2022 را شامل می‌شد.
فنتانیل و داروهایی مانند زایلازین اغلب به عنوان جایگزین‌های تقلبی برای داروهای رایج مانند اکسیکدون یا هیدروکودون در خیابان فروخته میشوند. افرادی که به دنبال خرید غیرقانونی مواد افیونی نسخه‌ای هستند، معمولاً فکر میکنند که OxyContin یا Vicodin می‌خرند، اما در واقع مواد افیونی مصنوعی بسیار قویتر و سریع‌الاثر را دریافت میکنند که خطر مصرف بیش از حد را به همراه دارد.
علاوه بر این، داروهایی مانند هروئین و زایلازین با فنتانیل و کارفنتانیل مخلوط میشوند که خطر مصرف بیش از حد کشنده را حتی برای افرادی که تحمل بالایی به مواد افیونی دارند، افزایش می‌دهد. زایلازین به یک بحران جدی در ایالات متحده تبدیل شده است و مرگ و میر ناشی از آن از 102 نفر در سال 2018 به 3468 نفر در سال 2021 افزایش یافته است. طبق گزارش ژورنال Substance Use and Addiction، نود و نه درصد این موارد شامل فنتانیل بوده است.
اثرات مواد افیونی مصنوعی بر بدن مشابه سایر مواد افیونی است. این داروها به عنوان آگونیست گیرنده‌های اوپیوئیدی عمل میکنند و عمدتاً بر مغز و نخاع تأثیر می‌گذارند. مواد افیونی قانونی که توسط سازمان غذا و دارو تأیید شده‌اند، دارای قدرت و اثرات مشخصی هستند. اما مواد افیونی مصنوعی غیرقانونی تحت کنترل نیستند و قدرت آن‌ها می‌تواند از یک آزمایشگاه به آزمایشگاه دیگر و از یک فروشنده به فروشنده دیگر متفاوت باشد.
استفاده از مواد افیونی مصنوعی، چه به صورت خوراکی از طریق قرص، چه به صورت زیر زبانی، از طریق استنشاق بینی، دود یا تزریق داخل وریدی، تأثیرات مشابهی دارد. با این حال، شدت، زمان شروع و روش مصرف ممکن است متفاوت باشد.
علائم سوءمصرف مواد افیونی شامل موارد زیر است:
با تولید مواد افیونی مصنوعی جدیدتر و قویتر، آزمایش‌های تشخیصی استاندارد که بتوانند بین انواع مختلف مواد افیونی تمایز قائل شوند، هنوز برای پزشکان پزشکی قانونی، پرسنل اورژانس یا بیمارستان‌ها در دسترس نیستند. با این حال، داده‌ها هنوز نشان نمی‌دهند که مواد افیونی مصنوعی نسبت به سایر مواد افیونی اعتیادآورتر هستند.
به طور معمول، مصرف بیش از حد مواد افیونی کشنده به دلیل کمبود اکسیژن رخ می‌دهد، زمانی که تنفس فرد متوقف می‌شود. از آنجا که مواد افیونی مصنوعی بسیار شبیه به مواد افیونی طبیعی هستند، علائم وابستگی، اعتیاد و مصرف بیش از حد در هر دو بسیار مشابه است. فنتانیل یک ماده افیونی با اثر طولانی مدت است، مشابه مورفین، هروئین یا اکسیکدون.
تفاوت اصلی بین مصرف بیش از حد اکسیکدون و فنتانیل یا کارفنتانیل این است که فنتانیل و کارفنتانیل به مراتب قویتر هستند و بنابراین خطر عوارض بیشتری دارند. علاوه بر این، فنتانیل می‌تواند بلافاصله پس از مصرف تأثیر خود را بر بدن بگذارد، که این امر می‌تواند منجر به مصرف بیش از حد سریعتر شود.
نشانه‌های مصرف بیش از حد مواد افیونی، نسخه‌های شدیدتری از علائمی هستند که دارو از قبل ایجاد می‌کند، تنفس کند ممکن است به طور کامل متوقف شود و کاهش هوشیاری می‌تواند به بیهوشی منجر شود. امروزه، به دلیل قدرت بالای مواد افیونی، مصرف بیش از حد اغلب کشنده است. با این حال، اگر برای مصرف کننده مراقبت‌های پزشکی به سرعت ارائه شود، می‌توان از مرگ ناشی از مصرف بیش از حد جلوگیری کرد.
برای معکوس کردن مصرف بیش از حد مواد افیونی و بازگرداندن تنفس طبیعی، دوزهای بالای نالوکسان مورد نیاز است. نالوکسان، که یک آنتاگونیست گیرنده مواد افیونی است، می‌تواند اثرات تمام مواد افیونی را در سیستم فرد مسدود کند، او را احیا کند و از افزایش اثرات جلوگیری کند.
صرف نظر از نوع مواد افیونی، سم‌زدایی می‌تواند دردناک و در موارد شدید حتی کشنده باشد. متخصصان پزشکی معمولاً توصیه میکنند که افراد از مراکز تخصصی ترک اعتیاد کمک بگیرند، زیرا کمک پزشکی می‌تواند احتمال موفقیت و راحتی را افزایش دهد. پس از بازپروری در مراکز تخصصی، افراد می‌توانند از طریق گروه‌های حمایتی یا درمان، بهبودی خود را ادامه دهند.
