هروئین، تریاک، مورفین و کدئین چهار ماده مشهور مخدر هستند.
مواد مخدر یا افیون ها شامل طبقه ای از مواد اعتیادآور هستند که از گیاه خشخاش به دست می آیند. از جمله این مواد می توان به تریاک، مورفین و کدئین اشاره کرد.
مشتقات ترکیبی مواد مخدر بسیار متنوع است و از جمله می توان به هروئین، متادون و مپریدین اشاره نمود.
در این بخش به تشریح مواد افیونی و علائم مسمومیت و ترک آنها در مجموع اشاره می نماییم.
تریاک قدیمی ترین و مشهورترین ماده مخدر است. این ماده از گیاهی به نام خشخاش (کوکنار) تهیه می شود. خشخاش بوته ای است یکساله که در مناطق معتدل رشد می کند. این گیاه دارای گل های به رنگ قرمز تیره و یا سفید است و در اواسط فصل بهار تبدیل به کپسول های به رنگ سبز تیره می شود. به این کپسول ها گرد یا گرز خشخاش یا شیطان نیز می گویند.
این گرزها به تدریج به رنگ زرد مبدل می شوند. در اواخر بهار یا اوایل تابستان به روش خاصی مبادرت به تیغ زدن آنها و جمع آوری ماده تراوش شده از شکاف های ایجاد کرده، می نمایند. این ماده شیره خام یا شیره تریاک نام دارد و به آن، کلوخه تریاک نیز می گویند. شیره خشخاش با حرارت یا در مقابل آفتاب قرار گرفتن به تدریج به رنگ قهوه ای درآمده و تبدیل به تریاک می شود.
کلمه تریاک از ریشه یونانی به نام تریاکا مشتق شده است. تریاکا در فرهنگ یونانی به معنی مخلوطی از افیون و چند داروی ضدسم (به ویژه سم مار) می باشد. کلمه افیون در فرهنگ یونان از ریشه کلمه اپیون یا شیره می باشد که در زبان لاتین به صورت اپیوم در آمده است. کلمات اپیت و اپیود از واژه اپیوم گرفته شده است. نکته قابل توجه اینکه انواع گوناگونی از گیاه خشخاش وجود دارد و تریاک از نوعی خشخاش به نام پاپاورسومنیفروم تهیه می شود.
تریاک به صورت لول (استوانه مدادی شکل به طول حدوداً 7 سانتیمتر)، تکه های کوچک و بزرگ به فروش می رسد. تریاک دارای مزه بسیار تلخی می باشد. تریاک به اشکال مختلف ممکن است مورد مصرف قرار گیرد. تریاک خام، که عبارتند از شیره طبیعی و غلیظ شده تریاک، تریاک پرورده (شیره)، که عبارتند از تریاک جوشانده یا بو داده و یا تخمیر شده، تریاک خام و تریاک پزشکی، که عبارتند از درصد کمی از تریاک خام مخلوط با مواد بی اثر، تریاک پزشکی برای مصارف پزشکی گوناگون از جمله از بین بردن درد در بیماران جسمانی با تجویز پزشک متخصص به کار می رود.
در تریاک حدود 25 نوع آلکالوئید وجود دارد که 6 نوع آن بیشتر از بقیه در تریاک یافت می شوند که عبارتند از:
مورفین، نارکوتین، کدئین، تبائین، پاپاورین، نارسئین.
مواد مخدر گوناگونی از ترکیبات طبیعی و مصنوعی تریاک تهیه می گردند. خواص مشتقات تریاک بسیار شبیه به هم هستند.
از جمله موادی که از ترکیبات تریاک ساخته می شوند مشتمل اند بر: هروئین، کدئین و هیدرومورفون.
از جمله مواد مخدرمصنوعی و شبه تریاکی که تولید و به بازار عرضه می شوند عبارتند از: مپریدین، متادون، پنتازوسین و پروپوکسیفن.
اعتیاد به مواد مورفینی سبب تخریب احساسات افراد نسبت به خود و کاهش اعتماد به نفس واقعی در آنها می شود. نهایتاً اعتیاد به مواد مخدر موجب فروپاشی محیط خانوادگی خواهد شد. هروئین از نظر فرمول دارویی مشابه مورفین و تقریباً دو بار قوی تر از آن است و رایج ترین ماده افیونی در جهان محسوب می شود.
نکته حائز اهمیت اینکه رشته های عصبی در مغز انسان موادی تولید می کنند که دارای خواص مشابه با مواد افیونی هستند و به آن مواد مخدر طبیعی یا اندورفین می گویند که در زمانهای لازم در بدن تولید و ایجاد شادی و لذت در شخص می کند. زمانی که شخص مواد افیونی مصرف می کند در واقع این مواد را از خارج وارد کرده و به بدن اجازه نمی دهد که فعالیت طبیعی و لازم اندورفین ساز خود را داشته باشد. این امر به مرور زمان باعث می شود که سلول های عصبی اندورفین ساز در بدن تنبل شده و یا از کار بیفتند و فرد وابسته به مصرف مواد مخدر و معتاد می شود.
