طی سال‌های اخیر بر شمار مصرف کنندگان مواد مخدر در کشور افزوده شده است. مصرف مواد مخدر پیامدهای متعددی بر مصرف کنندگان، اعضای خانواده و افراد پیرامون آن ها دارد. در این رابطه خانواده به عنوان اساسی ترین نهاد اجتماعی که شخصیت سال های نخستین کودکان در آن شکل می‌گیرد نقش مهمی در درمان سوء مصرف کننده مواد مخدر دارد. پیرامون هر فرد مصرف کننده ه ای خانواده ای در رنج است. خانواده داستان بقا، گذشت و پادزهر ناامیدی است.
عود ممکن است اتفاق بیفتد. ماهیت پدیده اعتیاد در عود بیماری است. به هنگام عود بیمار لازم است به مرکز درمانی مراجعه نموده و از نظر کارشناسان جهت بازگرداندن بیمار به درمان اعتیاد استفاده شود.
مراحل تغییر مجموعه مراحلی است که وضعیت فرد مصرف کننده و نحوه اقدام به خانواده را نشان می دهد. شامل موارد ذیل است:
در این مرحله افراد از مصرفشان راضی بوده و نسبت به مصرف مواد مخدر نگرانی ندارند. برای این گروه جنبه های مثبت مصرف مواد مخدر و الکل بر جنبه های منفی آن برتری دارد.
نحوه اقدام از جانب خانواده در مرحله پیش از تفکر در ترک اعتیاد: فشار اعضای خانواده برای درمان بیماری اعتیاد فایده چندانی نخواهد داشت. بهترین اقدام حفظ ارتباط مثبت با فرد بیمار و گفتگو در جهت جوانب منفی و خطرات ناشی از اعتیاد به مصرف مواد مخدر است.
این بیماران در زمینه ادامه مصرف مواد مخدر مردد می باشند، از مصرف مواد مخدر لذت برده اما می‌دانند که مصرف مواد مخدر باعث ایجاد مشکلاتی خواهد شد. این گروه دوست دارند مشکلات حل شود اما مصرف مواد مخدر ادامه یابد.
نحوه اقدام از جانب خانواده در مرحله تفکر در ترک اعتیاد: بهترین زمان برای سوق دادن بیمار به سمت درمان است و از رفتارهایی که باعث سرخوردگی در بیمار شده و اعتماد به نفس او را کاهش دهد خودداری نمایند.
این گروه از بیماران تصمیم گرفته اند در رفتار فعلی خویش تغییر ایجاد نمایند. این تغییر به صورت کاهش یا تغییر در نوع مصرف و یا ترک کامل اعتیاد است. آن ها باور کرده اند در مصرف مواد مخدر باید تغییر ایجاد نموده و اقداماتی را نیز شروع نمایند.
نحوه اقدام از جانب خانواده در مرحله عمل در ترک اعتیاد: در این مرحله سعی نمایند تا درمانی متناسب با شرایط او انتخاب کنند و پیشنهاد کنند.
این گروه از بیماران رفتارهای اعتیاد را با موفقیت تغییر داده و تا حدی این تغییر را ادامه داده اند. این مرحله نیازمند زمان است.
نحوه اقدام از جانب خانواده در مرحله نگهداری ترک اعتیاد: بیماران بسیار حساس و آسیب پذیرند. ضروری است تا به توصیه درمانگر جهت تداوم درمان توجه نمایند. بیماران ممکن است خود را بی نیاز از درمان بدانند. باید به آن ها توضیح داد که مرحله اصلی درمان تازه شروع شده است.
عود پس از اقدام به تغییر و درمان اتفاق می افتد.
نحوه اقدام از جانب خانواده در مرحله عود اعتیاد: باید هدف افزایش انگیزه بیمار باشد.
