بررسی علل گرایش به مواد مخدر در میان اقشار گوناگون اجتماع و تلاش همه جانبه مسؤلان اجتماعی در از بین بردن این عوامل از مهمترین راهکارهای کاهش این بیماری اجتماعی‌اند. در زمینه مبارزه با مواد مخدر و اعتیاد، بیشترین مطالعات بر روی فرد بیمار انجام شده است و کمتر به علل ایجاد اعتیاد توجه می‌شود، متأسفانه توجهات زیادی بر درمان‌های دارویی صورت می‌گیرد، در حالی‌که ریشه‌یابی و از میان بردن زمینه‌های اصلی گرایش به اعتیاد به مواد مخدر در اقشار گوناگون جامعه، مهمترین مسأله به نظر می‌رسد.
درباره گرایش به اعتیاد و مصرف مواد مخدر عوامل زیادی وجود دارد که باید به آن ها پرداخت و به جای درمان‌های دارویی از درمان‌های روانی نیز استفاده کرد، البته در ایران مراکز و کلینیک های حرفه ای ترک اعتیاد و روانپزشکی راه‌اندازی شده‌اند که بر روی درمان روانی تأکید بیشتری دارند. بهترین نوع درمان اصولی و ترک اعتیاد به مواد مخدر در واقع ترکیبی از روان درمانی اعتیاد و درمان های دیگر است.
روزانه مقدار زیادی مواد مخدر در جامعه مصرف می‌شود، باید بررسی کنیم کدام افراد بیشترین زمینه گرایش به اعتیاد را دارند و به جای درمان، از ابتلا به اعتیاد جلوگیری کنیم. همچنین مسؤلان می‌توانند نسبت به برطرف‌کردن علل رایج اعتیاد به مواد مخدر، الکل و دخانیات نظیر اختلالات اجتماعی، معضل بی‌کاری، فقر اقتصادی، اجتماعی اقدامات مناسبی را انجام دهند. برای درمان بیماری اعتیاد و پیشگیری از این معضل اجتماعی، مهندسی اجتماعی جامعه بیش از هر کار دیگری مؤثر به نظر می‌رسد و در این زمینه باید بسیار حساب شده، کارشناسانه و دقیق عمل شود. ترویج مطالعه در زمینه اعتیاد اغلب در زمان پیش از ابتلا به اعتیاد و مراحل اولیه آن مؤثر است. باید قبل از گرفتاری افراد سالم به بیماری اعتیاد در این زمینه اقدام شود، زیرا تأثیر مطالعه در این زمان بیش از زمانی است که فرد به معضل اعتیار گرفتار می‌شود.
با توجه به فراگیرشدن معضل اعتیاد در سطح جهانی، ایجاد اشتغال و انگیزه‌های مثبت برای جوانان از عوامل مؤثر در پیشگیری از اعتیاد به شمار می‌روند، زمانی که افراد جامعه احساس کرامت، منزلت و حرمت انسانی در جامعه و خانواده داشته باشند، کمتر به اعتیاد روی می‌آورند. تشویق انجمن‌های ترک اعتیاد که در جامعه فعالیت می‌کنند به عنوان دومین راهکار مبارزه با این معضل جهانی است. این انجمن‌ها با توجه به اهداف انسانی و نیات خیرخواهانه، کمک بزرگی برای دولت محسوب می‌شوند و فعالیت‌های آن ها اغلب نتایج بسیار خوبی در بر داشته است.
اعتیاد به مواد مخدر یکی از مشکلات پیش روی جامعه ما و مخصوصاً قشر جوان می باشد. جامعه ما جامعه جوانی است پس باید برای از بین بردن این معضل تلاش فراوانی انجام داد. روش مطالعه از نوع توصیفی تبیینی و به لحاظ ماهیت کاربردی می باشد و از نظر روش اجرای پیمایش محسوب می شود. بین گرایش به مصرف مواد اعتیادآور در بین اعضای خانواده، اختلاف والدین، میزان کنترل والدین، نحوه گذران اوقات فراغت، دسترسی به مواد مخدر و رابطه با دوستان معتاد و گرایش افراد به اعتیاد رابطه معنی داری وجود دارد.
یافته های تحقیق حاکی از این امر است که خانواده مهمترین نقش را در اعتیاد افراد یدک می کشد. خانواده را می توان مهمترین نهاد اجتماعی در اکثر جوامع انسانی دانست که تأثیر به سزایی در تکوین و تحول شخصیت فرد دارد. اساس سازگاری فرد در جامعه، در خانواده ریخته می شود. خانواده اولین مکانی است که فرد خود را در آن می بیند و می توان گفت که قسمت عمده شخصیت فرد تحت تأثیر خانواده شکل می گیرد. به همین سبب هنگامی که خانواده نتواند این مهم را به عهده گیرد و آن را به نحو احسن انجام دهد این وظیفه مهم خواه ناخواه به عهده دیگر افراد یا گروه ها مثل گروه همسالان واگذار می شود. با توجه به این که خانواده کوچکترین و مهمترین نهاد اجتماعی می باشد، وضعیت نابسامان خانوادگی و مشکلات والدین و اعتیاد آن ها مهمترین عامل در ایجاد و گسترش اعتیاد به مواد مخدر می باشد.
