آرام‌بخش‌ها دسته‌ای از داروها هستند که فعالیت سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) را کاهش می‌دهند. این داروها طیف گسترده‌ای از کاربردها دارند و اثرات آن‌ها از نظر شدت و مدت‌زمان تأثیر، متغیر است. برخی از تأثیرات رایج آرام‌بخش‌ها شامل موارد زیر است:
در پزشکی، آرام‌بخش‌ها اغلب در کنار داروهای خواب‌آور دسته‌بندی می‌شوند و برخی از داروها هر دو خاصیت را دارند. هرچند بسیاری از داروها مانند آنتی‌هیستامین‌ها یا برخی داروهای اعصاب، اثرات آرام‌بخشی خفیفی دارند، اما به‌طور رسمی در این گروه قرار نمی‌گیرند.
آرام‌بخش‌ها، به‌ویژه در صورت سوءمصرف، می‌توانند عوارض خطرناکی داشته باشند. برخی از آن‌ها اعتیادآور بوده و مصرف نادرستشان منجر به وابستگی یا حتی مصرف بیش‌ازحد می‌شود. به همین دلیل، پزشکان این داروها را با احتیاط تجویز کرده و توصیه می‌کنند که حتماً مطابق دستور مصرف شوند.
این داروها با تأثیر بر سیستم عصبی مرکزی، روند ارتباطات عصبی خاصی را مختل کرده و موجب کاهش فعالیت مغز می‌شوند. به‌طور ویژه، آرام‌بخش‌ها باعث افزایش فعالیت اسید گاما آمینوبوتیریک (GABA) می‌شوند. GABA یک انتقال‌دهنده عصبی بازدارنده است که عملکرد مغز را کند می‌کند. افزایش این فعالیت، موجب کاهش سرعت پردازش عصبی و در نتیجه ایجاد حس آرامش می‌شود.
میزان تأثیر آرام‌بخش‌ها متغیر است. برخی از آن‌ها تنها کمی فعالیت مغزی را کاهش می‌دهند، در حالی که برخی دیگر می‌توانند عملکرد مغز را تا حدی سرکوب کنند که فرد را در وضعیت بیهوشی کنترل‌شده قرار دهند.
پزشکان داروهای آرام‌بخش را برای درمان طیف وسیعی از مشکلات پزشکی تجویز می‌کنند، از جمله:
علاوه بر این، برخی از آرام‌بخش‌ها برای ایجاد آرامش در حین جراحی‌های جزئی یا به‌عنوان بخشی از بیهوشی عمومی استفاده می‌شوند.
آرام‌بخش‌ها به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
بنزودیازپین‌ها: این داروها با کاهش فعالیت بین مغز و بدن اثر آرام‌بخش ایجاد می‌کنند. معمولاً برای درمان اضطراب، بی‌خوابی و تشنج تجویز می‌شوند. نمونه‌هایی از بنزودیازپین‌ها شامل آلپرازولام ،فلورازپام و تریازولام است. بنزودیازپین‌ها متداول‌ترین گروه از داروهای آرام‌بخش تجویزی هستند. در میان آن‌ها، دیازپام و آلپرازولام بیشترین میزان تجویز را دارند.
باربیتورات‌ها: این گروه از داروها باعث ایجاد آرامش، خواب‌آلودگی و کاهش تشنج می‌شوند. اغلب برای بیهوشی و درمان بی‌خوابی و تشنج به کار می‌روند. برخی نمونه‌ها عبارتنداز متوهگزیتال، پنتوباربیتال و فنوباربیتال.داروهای خواب‌آور (غیر بنزودیازپین‌ها): این داروها اثراتی مشابه بنزودیازپین‌ها دارند اما ساختار شیمیایی متفاوتی دارند و بیشتر برای درمان بی‌خوابی تجویز می‌شوند. برخی از نمونه‌های این داروها عبارتنداز اسزوپیکلون (Lunesta®)، زالپلون (Sonata) و زولپیدم (Ambien).
آرام‌بخش‌های متفرقه: برخی داروهای آرام‌بخش در دسته‌های فوق قرار نمی‌گیرند اما همچنان برای ایجاد آرامش و خواب‌آلودگی استفاده می‌شوند مانند:
عوارض کوتاه‌مدت ناشی از مصرف آرام‌بخش‌ها شامل موارد زیر است:
مصرف مداوم و طولانی‌مدت این داروها ممکن است منجربه:
وابستگی به دارو، که در صورت قطع ناگهانی آن، می‌تواند منجر به بروز علائم ترک شود. توجه داشته باشید که قطع ناگهانی آرام‌بخش‌ها می‌تواند خطرناک باشد. اگر احساس می‌کنید وابستگی ایجاد شده، حتماً با پزشک خود مشورت کنید و هرگز خودسرانه مصرف آن را قطع نکنید.
یکی از دلایل اصلی وابستگی به آرام‌بخش‌ها این است که برخی از آن‌ها حس سرخوشی ایجاد می‌کنند که افراد آن را خوشایند می‌یابند. مصرف مداوم این داروها باعث افزایش تحمل دارویی می‌شود، به این معنا که فرد برای تجربه اثرات اولیه، مجبور به مصرف دوزهای بالاتر خواهد شد. این وضعیت می‌تواند منجر به وابستگی روانی و جسمی شود. برای جلوگیری از وابستگی و سوءمصرف این داروها، موارد زیر باید رعایت شوند:
مصرف بیش از حد دوز تجویز شده بنزودیازپین‌ها می‌تواند منجر به تجمع سمی این دارو در بدن شود. علاوه بر این، ترکیب بنزودیازپین‌ها با سایر مواد مانند آرام‌بخش‌ها، مواد افیونی یا الکل، خطر مصرف بیش از حد و حتی مرگ را افزایش می‌دهد. علائم مصرف بیش از حد آرام‌بخش‌ها شامل:
در صورتی که داروهای تجویز شده را مطابق دستور پزشک مصرف کنید، پس از پایان درمان، علائم ترک را تجربه نخواهید کرد. با این حال، اگر سوءمصرف این داروها را داشته باشید و پس از مصرف طولانی‌مدت به‌طور ناگهانی آن‌ها را قطع یا دوز را کاهش دهید، ممکن است دچار علائم ترک شوید، از جمله:
