آشنایی انسان و مصرف مواد مخدر سابقه طولانی در زندگی و حیات بشری دارد. آشنایی با خشخاش قدمت دیرینه ای دارد و به سال های نخستین تاریخ تشکیل حیات اجتماعی برمی گردد که آن را استعمال می کرده است. گزارش های برآمده از منابع تاریخی از لوحه های گلی به جای مانده از سومریان، که حدود پنج هزار سال قبل از میلاد در بین النهرین زندگی می کردند، که نشان دهنده شناخت آن ها از کشت خشخاش و نحوه جمع آوری شیره تریاک می باشد و به منظور اثراتی که بر جسم و روان بر جای می نهاده از آن استفاده می کرده اند. آن ها بودند که برای اولین بار، نام «گیاه شادی بخش» بر روی آن گذاشتند که امروزه هم به همین نام معروف است.
مصرف تریاک در ایران را می توان از زمان حمله مغول و کشت و رواج آن را به زمان صفویه نسبت داد. عواملی مانند وجود دراویش، صوفی ها، اختقان، استعمار و پذیرش مواد مخدر به عنوان یک دارو، صدور کوپن تریاک توسط دولت ها را می توان در گسترش و ترویج مواد مخدر به خصوص تریاک را مؤثر دانست. مصرف تریاک در این طبقه بسیار رایج بوده و این مشکل اجتماعی عمده (اعتیاد) محسوب نمی شد. فقط بعدها در این قرن مصرف افیون ها با اعتیاد، جرم و فساد اخلاقی پیوند یافت.
به داروهای توهم زا نیز بر حسب زمینه اجتماعی به شیوه های متفاوتی نگریسته شده است. بسیاری از جوامع بدوی، برای مقاصد مذهبی، عبادی یا تشریفاتی گیاهان حاوی مواد توهم زای قدرتمند را مصرف کرده اند.
هندوستان در آسیا و مجارستان در اروپا، جزو اولین کشورهایی هستند که به خواص خشخاش پی برده، به کشت آن دست زده، آن را مصرف می نمودند. مصرف این مواد در گذشته، جنبه دارویی داشته و برای علاج بیماری ها از آن استفاده می شده است. مثلاً بقراط برای پیشگیری و درمان اسهال و برای تسکین و آرامش آلام، از آن استفاده می کرد.
در ایران پزشکانی مانند محمد زکریای رازی و ابن سینا به خواص دارویی تریاک پی برده، آن را برای مداوای بیماران و تسکین درد آن ها تجویز می نمودند. بنابراین، مصرف اولیه این مواد جنبه دارویی و درمانی داشته، از این رو، مردم و جامعه با مشکلی به نام اعتیاد مواجه نبودند. ولی بعدها به تدریج، مصرف آن شکل دیگری به خود گرفت و از حالت دارویی بیرون آمد و مصرف آن در بین مردم عادی اشاعه یافت و به صورت یک آسیب اجتماعی درآمد، تا این که امروز به سر حد یک بحران رسیده است.
صرف نظر از تاریخ و چگونگی ورود تریاک به کشور ایران، آن چه مسلم است در عصر صفویه، مصرف تریاک در بین مردم تا حدی جنبه عادی و عمدی به خود گرفت و حتی اماکنی برای مصرف آن ایجاد گردید که بیشترین مقدار آن توسط بزرگان و درباریان و رجال عالی مقام برای تعدیل اضطراب و تفریح و خوش گذرانی استعمال می شد.
افزایش مصرف تریاک و استعمال گسترده آن، از زمان ناصرالدین شاه آغاز گردید که نقش استعمارگران خارجی در ترویج آن مشهود است.
