وضعیت اﺟﺘﻤﺎعی و اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﺎﻧﻮاده یعنی ﺳﻄﺢ ﺳﻮاد، ﻧﻮع اﺷﺘﻐﺎل، درآﻣﺪ و ﻣﺤﻞ سکوﻧﺖ می ﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺮوز اعتیاد ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ. ﮔﺮ ﭼﻪ متغیرﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎعی و اﻗﺘﺼﺎدی در ﺗﻤﺎمی ﻃﺒﻘﺎت اﺛﺮ ﺧﺎص ﺧﻮد را دارﻧﺪ اﻣﺎ تأثیر آن در ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎئین چشمگیرﺗﺮ اﺳﺖ. میزان ﺑﺰهکاری ﮔﺰارش ﺷﺪه در بین ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻃﺒﻘﻪ اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎعی ﭘﺎئین بیشتر اﺳﺖ.
بیﺴﻮادی یا کم ﺳﻮادی واﻟﺪین نیز ﻋﺎﻣﻞ مؤﺛﺮی درﮔﺮایش ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ اعتیاد ﺑﻪ ﺣﺴﺎب می آید. اﻓﺮاد ﻃﺒﻘﻪ اﺟﺘﻤﺎعی ﭘﺎئین کودکـﺎن ﺧـﻮد را ﻣﺤـﺪودﺗﺮ ﺑـﺎر می آورﻧﺪ و ﺑﺮای ﻓﺮزﻧﺪان ﺧـﻮد اﺳـﺘﻘﻼل کمتری ﻗﺎﺋﻠﻨـﺪ، چنین شیوه ﭘﺮورﺷـی ﺑـﻪ ﻓﺮزﻧـﺪ می آﻣﻮزد که ﺑﻪ ﺟﺎی ﺗﻌﻘﻞ و تفکر در کارﻫﺎ بی اختیار ﻋﻤﻞ کند و ﺑﻪ ﺟﺎی ﻃﺮح ریزی ﺑـﺮای آینده ﺑﻪ اﻣﻮر زودﮔﺬر ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎی ﺟﺴﺘﺠﻮی ﻓﻌﺎل ﺑﺮای کشف راه های ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺠـﺎم کار ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻠﻪ و شکایت ﻧﻤﻮده و ﺑﻬﺎﻧﻪ بگیرد.
ﻣﺤﻠـﻪ ﻫـﺎی ﺧﺮاب و ﻓﺎﺳﺪ، ﺗﺮاکم ﻣﻨﺎزل، ﺷﺮایط ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ اﻗﺘﺼﺎدی و کاری، ﻓﻘﺮ و ﺳﺎیر ﻋﻮاﻣـﻞ اﻗﺘـﺼﺎدی ﺑﻪ ﻃﻮر مستقیم و غیر مستقیم ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪه ای در ﻓﺮاﻫﻢ آوردن اﺳﺎس ﺟﺮم و اعتیاد به الکل و انواع مواد مخدر دارﻧﺪ.
ﺧﻄﺮات روحی و روانی، ﻓﺮد ﻣﻌﺘﺎد، راﺑﻄﻪ ﻋﺎطفی و ﻣﺤﺒﺖ آمیزی ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد ﻧﺪارد و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎی آﺷﻔﺘﻪ دارد و همچنین در ﺟﺎﻣﻌﻪ تحقیر می ﺷﻮد. ﻣﻌﺘـﺎدان ﻏﺎﻟﺒـﺎً دﭼـﺎر اﺿـﻄﺮاب، اﺣﺴﺎس ﺗﻨﻬﺎیی و خستگی، تنفر از زﻧﺪگی، ﺧﻤﻮدگی، رکود فکری، ﮔﺮایش ﺑﻪ اﻓﺴﺮدگی، ﻓﻘﺮ در رواﺑﻂ ﻋﺎطفی و اﺣﺴﺎس بی کفایتی ﻫﺴﺘﻨﺪ. همین ﺣـﺎﻻت ﻧﺎﺷـی از اﻋﺘیـﺎد به مواد مخدر، آﻧـﺎن را ﺑیـﺸﺘﺮ در ﮔﺮداب بیماری اعتیاد ﻓﺮو می ﺑﺮد.
ﻓﺮد ﻣﻌﺘﺎد ﺗﺼﻮر می کند که مصرف ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر اشکاﻻت روانی او را ﺑﺮﻃﺮف می ﺳﺎزد، وﻟـی ﻣﺘﻮﺟـﻪ نیست که ﺑﻌﺪ از اعتیاد به مواد مخدر ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ شخصیت او را واﺑﺴﺘﻪ ﺗﺮمی ﺳﺎزد، بلکه ﺑـﻪ اﻧـﺰوای اﺟﺘﻤـﺎعی بیشتر می اﻧﺠﺎﻣﺪ. اعتیاد، ﻣﺴﺌﻮلیت پذیری و قید و ﺑﻨﺪﻫﺎ را از بین می برد و ﻓﺮد ﻣﻌﺘﺎد ﺑﻪ هیچ ﭼیـﺰ، ﺟـﺰ به دست آوردن ﻣﻮاد مخدر ﺑﻪ ﻫﺮ قیمت ممکن فکر نمی کند و ﺑﻪ ﺷﺮع و ﻋﺮف و اﺧﻼق ﺗﻌﻬﺪ ﻧﺪارد.
ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﺻﺪﻣﻪ ﻓﺮاوانی ﺑﻪ ﺑﺪن ﻓﺮد مصرف کننده می زند و ﺳـﻼﻣﺖ ﺟـﺴﻤﺎنی او را ﺗﻬﺪید می کند و بیماری های ﻣﺨﺘﻠﻒ ریوی، ﮔﻮارﺷـی و ﻏیـﺮه را ﺑـﻪ ارﻣﻐـﺎن ﻣـی آورد. وﻗﺘـی وابستگی روانی ﺑﻪ ﻣﻮاد مخدر ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ، دیگر ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺌﻪ و ﻟﺬت بخشی ﺑﺮای ﻓﺮد ﻣﻌﺘـﺎد ﻣﻄـﺮح نیست، بلکه ﻣﺼﺮف ﻣﺎده ﻣﺨﺪر به صورت یک رﻓﺘﺎر اﺟﺒﺎری درآﻣﺪه اﺳﺖ.
در ﺑﺮرسی های اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ایران روزاﻧﻪ حدود 4 میلیارد ﺗﻮﻣﺎن ﺻﺮف ﺧﺮید ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺮیاک و ﻫﺮوئین ﻣـی ﺷـﻮد. ایـﻦ رﻗﻢ ﻣﻌﺎدل 5 میلیون دﻻر در روز اﺳﺖ یعنی ﺗﻘﺮیباً %10 در آﻣﺪ ﻧﻔﺘـی کـﺸﻮر و ﺑـﺎ ایـﻦ رﻗـﻢ می توان ﺑﻪ یک میلیون ﺧﺎﻧﻮار فقیر در کشور ﻣﺎهیانه 120 ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﭘﺮداﺧﺖ کرد و آن ها را از ﻓﻘﺮ ﻧﺠﺎت داد. ﻓﺮد ﻣﻌﺘﺎد، ﮔﺬﺷﺘﻪ از این که ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﻮاﻧﺎیی ﻓﻌﺎلیت و کار کردن زیـﺎد ﻧـﺪارد، ﺗﻤﺎیـﻞ و اﺣﺘیـﺎج ﺷﺪید ﺑﻪ ﻣﻮاد مخدر دارد ﺑﻪ ﺻﻮرتی که ﺑﻪ ﻫﺮ وسیله ممکن آن ﻣﺎده اعتیاد آور را به دﺳﺖ می آورد.
نیازﻣﻨﺪی ﺑﻪ ﭘﻮل ﺑﺮای ﺗﺄمین ﻣﻮاد مخدر، ﻓﺮد ﻣﻌﺘﺎد را ﺑﻪ ارﺗکـﺎب اﻧـﻮاع اﻋﻤـﺎل ﺑﺰهکاراﻧـﻪ از ﻗﺒیـﻞ ﺳﺮﻗﺖ و ﻗﺘﻞ و ﺟﻨﺎیت، ﺗﻦ ﻓﺮوشی و حتی وادار کردن ﻫﻤـﺴﺮ و اﻋـﻀﺎی ﺧـﺎﻧﻮاده ﺧـﻮد ﺑـﻪ این کار ﻧﺎﭼﺎر می سازد. یکی دیگر از ﺷﺎیع ترین این اﻋﻤﺎل ﺑﺰهکاراﻧﻪ، ﻓﺮوش ﻣﻮاد ﻣﺨـﺪر اﺳـﺖ که ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر کردن ﭼﻨﺪین ﻗﺮﺑﺎنی دیگر در این ﮔﺮداب می ﺷﻮد.
