اختلال کم توجهی و بیش‌فعالی (ADHD) یک اختلال رشدی است که با علائم مداوم بی‌توجهی و یا بیش‌فعالی و تکانشگری مشخص می‌شود و می‌تواند در عملکرد یا رشد فرد اختلال ایجاد کند. این علائم از دوران کودکی آغاز می‌شوند و می‌توانند بر زندگی روزمره، از جمله روابط اجتماعی و عملکرد تحصیلی یا شغلی، تأثیر بگذارند. اگرچه ADHD بیشتر در کودکان و نوجوانان شناخته شده است، اما بسیاری از بزرگسالان نیز به این اختلال مبتلا هستند.
افراد مبتلا به ADHD به طور مداوم با موارد زیر مواجه هستند:
بی‌توجهی: مشکلاتی در انجام وظایف، تمرکز یا سازماندهی که ناشی از سرکشی یا عدم درک نیست.
بیش‌فعالی: بی‌قراری یا حرکت مداوم، حتی در موقعیت‌های نامناسب، بی‌قراری یا ضربه زدن مکرر، یا صحبت کردن بیش از حد.
تکانشگری: عمل کردن بدون فکر، قطع کردن صحبت دیگران، یا مشکل در کنترل خود. تکانشگری همچنین می‌تواند شامل تمایل به پاداش‌های فوری یا ناتوانی در به تأخیر انداختن رضایت و در نظر گرفتن پیامدهای بلندمدت باشد.
برخی از افراد مبتلا به ADHD بیشتر علائم بی‌توجهی را نشان می‌دهند، در حالی که برخی دیگر بیشتر علائم بیش‌فعالی و یا تکانشگری را دارند. برخی نیز هر دو نوع علائم را تجربه می‌کنند. در حالی که همه افراد ممکن است گاهی بی‌توجهی، فعالیت بیش از حد و تکانشگری را تجربه کنند، اما برای افراد مبتلا به ADHD، این رفتارها شدیدتر هستند، بیشتر رخ می‌دهند و در عملکرد در موقعیت‌های اجتماعی مانند مدرسه یا محل کار تداخل یا اختلال ایجاد می‌کنند.
افرادی که علائم بی‌توجهی دارند اغلب ممکن است:
افرادی که علائم بیش‌فعالی و تکانشگری دارند اغلب ممکن است:
برای تشخیص ADHD، علائم بی‌توجهی و یا بیش‌فعالی و تکانشگری باید:
استرس، اختلالات خواب، اضطراب، افسردگی و سایر شرایط یا بیماری‌های جسمی می‌توانند علائمی مشابه با علائم ADHD ایجاد کنند. بنابراین، انجام یک ارزیابی کامل برای تعیین علت دقیق علائم ضروری است. برای ارزیابی کامل و تشخیص ADHD باید به یک متخصص بهداشت روان مانند روانپزشک یا روانشناس مراجعه بشود.
ADHD اکثر افراد مبتلا در دوران دبستان تشخیص داده می‌شود. برای تشخیص این اختلال در نوجوانان یا بزرگسالان، علائم باید قبل از ۱۲ سالگی وجود داشته باشند. علائم ADHD ممکن است با مشکلات عاطفی یا انضباطی اشتباه گرفته شوند یا در کودکانی که بیشتر علائم بی‌توجهی دارند، به طور کامل نادیده گرفته شوند که این امر می‌تواند منجر به تأخیر در تشخیص شود. بزرگسالان مبتلا به ADHD که این اختلال در آن‌ها تشخیص داده نشده، ممکن است سابقه عملکرد تحصیلی ضعیف، مشکلات در محل کار یا روابط ناموفق داشته باشند.
علائم ADHD می‌توانند با افزایش سن تغییر کنند. در کودکان خردسال، بیش‌فعالی و تکانشگری شایع‌ترین علائم هستند و در دوران ابتدایی، بی‌توجهی ممکن است برجسته‌تر شود و باعث مشکلات تحصیلی شود. در نوجوانی، بیش‌فعالی معمولاً کاهش می‌یابد و علائم بیشتر شامل بی‌قراری است. بسیاری از نوجوانان مبتلا به ADHD با روابط خود مشکل دارند و ممکن است به رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد یا فعالیت جنسی ناایمن روی آورند.
بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است تحریک‌پذیر باشند، تحمل کمی در برابر ناامیدی و استرس داشته باشند یا تغییرات خلقی مکرر و شدید نشان دهند. بی‌توجهی، بی‌قراری و تکانشگری تا بزرگسالی ادامه می‌یابد، اگرچه در برخی افراد این علائم کمتر شدید و آسیب‌زا هستند.
محققان هنوز به طور دقیق نمی‌دانند چه چیزی باعث ADHD می‌شود، اما بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که ژنتیک نقش مهمی در ابتلا به این اختلال دارد. مانند بسیاری از اختلالات دیگر، ADHD احتمالاً نتیجه ترکیبی از عوامل مختلف است. علاوه بر ژنتیک، محققان در حال بررسی عوامل محیطی هستند که ممکن است خطر ابتلا به ADHD را افزایش دهند، از جمله آسیب‌های مغزی، تغذیه و محیط‌های اجتماعی.
این اختلال در مردان بیشتر از زنان شایع است. زنان مبتلا به ADHD معمولاً بی‌توجهی را به عنوان علامت اصلی نشان می‌دهند. افراد مبتلا به اختلال بیش‌فعالی اغلب دارای شرایط دیگری مانند اختلالات یادگیری، اختلالات اضطرابی، اختلال سلوک، افسردگی یا اختلال مصرف مواد هستند.
تشخیص ADHD، به‌ویژه در کودکان، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد زیرا هیچ آزمایش خاصی برای آن وجود ندارد. پزشکان با صحبت طولانی درباره علائم با کودک، والدین و معلمان و مشاهده رفتارهای کودک، این اختلال را تشخیص می‌دهند. آن‌ها از دستورالعمل‌های انجمن روانپزشکی استفاده می‌کنند که بر اساس تعداد و مدت زمان علائم است. همچنین، سایر شرایطی که ممکن است علائم مشابهی ایجاد کنند، مانند افسردگی، اضطراب و اختلالات تیروئید، رد می‌شوند.
پزشکان ممکن است توصیه کنند که کودک یک سری آزمایشات انجام دهد تا عملکرد مغز و مشکلات بینایی، شنوایی یا سایر مشکلات حسی که می‌توانند علائمی شبیه به ADHD ایجاد کنند، بررسی شود. این آزمایشات باید توسط متخصص اطفال یا متخصص سلامت روان با تجربه در تشخیص و درمان ADHD انجام شود و ممکن است شامل معاینه فیزیکی، ارزیابی عصبی، غربالگری بینایی و شنوایی، و ارزیابی هوش و مهارت‌های پردازش باشد.
اگرچه درمان قطعی برای ADHD وجود ندارد، اما درمان‌های موجود می‌توانند به کاهش علائم و بهبود عملکرد کمک کنند. درمان‌های رایج شامل دارو درمانی، روان درمانی و مداخلات رفتاری هستند. برای کودکان، درمان معمولاً شامل آموزش والدین و برنامه‌های مدرسه محور است. بسیاری از افراد مبتلا به ADHD از ترکیبی از این درمان‌ها بهرهمند می‌شوند.
برای بسیاری از افراد مبتلا به ADHD، داروها می‌توانند بیش‌فعالی و تکانشگری را کاهش داده و توانایی تمرکز، کار و یادگیری را بهبود بخشند. گاهی اوقات، چندین دارو یا دوز مختلف باید امتحان شود تا داروی مناسب پیدا شود. هر فردی که دارو مصرف می‌کند باید تحت نظر پزشک باشد. داروهای مورد استفاده شامل مولرد زیر هستند:
محرک‌ها: محرک‌ها رایج‌ترین نوع دارو برای درمان ADHD هستند و با افزایش سطح مواد شیمیایی مغز که در تفکر و توجه نقش دارند، عمل می‌کنند. برخی از داروهای محرک شناخته شده شامل ریتالین و آدرال می‌باشند.
داروهای غیرمحرک: این داروها نیز می‌توانند برای درمان ADHD استفاده شوند. اگرچه شروع اثر آن‌ها بیشتر طول می‌کشد، اما می‌توانند به بهبود تمرکز، توجه و تکانشگری کمک کنند. این داروها ممکن است به تنهایی یا در ترکیب با محرک‌ها استفاده شوند، به‌ویژه اگر فرد به محرک‌ها واکنش نامطلوب نشان دهد یا محرک‌ها مؤثر نباشند. داروهای ضدافسردگی نیز می‌توانند مفید باشند اگر فرد دارای اختلالات همزمان مانند اضطراب یا افسردگی باشد.
تحت نظارت پزشکی، هم داروهای محرک و هم غیرمحرک بی‌خطر در نظر گرفته می‌شوند، اما همه داروها می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند، به‌ویژه در صورت استفاده نادرست. پزشکان و بیماران باید با هم همکاری کنند تا بهترین دارو و دوز درمانی را پیدا کنند.
روان درمانی و مداخلات رفتاری می‌توانند به افراد مبتلا به ADHD و خانواده‌هایشان کمک کنند تا علائم را مدیریت کرده و عملکرد روزمره را بهبود بخشند. بسیاری از کودکان، نوجوانان و بزرگسالان از این درمان‌ها بهرهمند می‌شوند. برای کودکان و نوجوانان، نقش فعال والدین ضروری است.
بدون درمان، ADHD می‌تواند چالش‌های زندگی روزمره را دشوار کند. کودکان ممکن است در یادگیری و رشد مهارت‌های اجتماعی مشکل داشته باشند و بزرگسالان ممکن است با مشکلات روابط و اعتیاد مواجه شوند. این اختلال می‌تواند منجر به نوسانات خلقی، افسردگی، اعتماد به نفس پایین، اختلالات خوردن، ریسک‌پذیری و درگیری با دیگران شود.
با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به ADHD با درمان مناسب می‌توانند زندگی شاد و کاملی داشته باشند. پیگیری علائم و مراجعه منظم به پزشک مهم است، زیرا ممکن است نیاز به تغییر برنامه درمانی باشد. علائم برخی افراد در اوایل بزرگسالی بهبود می‌یابد و ممکن است بتوانند درمان را متوقف کنند.
