اختلال کم توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) یک اختلال عصبی است که اغلب در کودکی تشخیص داده می‌شود و ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد. این اختلال معمولاً با مشکلاتی در توجه، تمرکز، تحمل ملالت و انجام کارهای خسته‌کننده و کنترل رفتارهای تکانشی همراه است. همچنین، بین ADHD و اعتیاد میتواند ارتباط نزدیکی وجود داشته باشد.
افراد مبتلا به ADHD معمولاً بیش‌فعال هستند و در تمرکز و کنترل رفتارهای تکانشی مشکل دارند. افراد مبتلا به ADHD ممکن است به دلیل کمبود دوپامین در مغزشان، که نسبت به افراد بدون ADHD کمتر است، به سوء مصرف مواد مخدر یا الکل تمایل داشته باشند.
همچنین، ناامیدی ناشی از مشکلات تحصیلی، شغلی و اجتماعی میتواند فرد را به خود درمانی با مواد مخدر یا الکل سوق دهد. برخی دیگر ممکن است برای درمان ADHD داروهای محرک دریافت کنند. در هر صورت، این وضعیت میتواند به چرخه‌ای از اعتیاد منجر شود که تشخیص و درمان آن بدون کمک حرفه‌ای دشوار است.
تقریباً 25 درصد از بزرگسالانی که برای درمان سوءمصرف الکل و مواد به مراکز مراجعه میکنند، با ADHD نیز دست و پنجه نرم میکنند. برنامه‌های درمانی متعددی وجود دارد که به طور همزمان به ADHD و اعتیاد می‌پردازند. این برنامه‌ها بر رویکرد تشخیص دوگانه تأکید دارند و از روش‌های مختلف درمانی برای ایجاد عادات سالم و درمانی استفاده میکنند.
عوامل مختلفی می‌توانند بر احتمال ابتلای فرد به ADHD یا اعتیاد تأثیر بگذارند، از جمله:
ژنتیک: وراثت یکی از شایع‌ترین علل ADHD است. کودکان مبتلا به ADHD چهار برابر بیشتر احتمال دارد که یکی از اعضای خانواده‌شان نیز به این اختلال مبتلا باشد. ژن‌ها همچنین در ایجاد اعتیاد نقش دارند.
قرار گرفتن در معرض مواد سمی: محققان ارتباطی بین مصرف محصولات تنباکو یا الکل توسط مادر در دوران بارداری و بروز ADHD در فرزندانشان یافته‌اند. قرار گرفتن در معرض سرب نیز با بیش‌فعالی مرتبط است. همچنین، قرار گرفتن در معرض مواد مخدر در رحم ممکن است منجر به وابستگی نوزاد به مواد در بدو تولد شود.
آسیب مغزی: تومور مغزی، سکته مغزی یا بیماری میتواند باعث بی‌توجهی و تنظیم ضعیف فعالیت حرکتی و تکانه‌ها شود. این یک علت نادر ADHD است. کاهش کنترل تکانه نیز ممکن است به اعتیاد منجر شود.
ADHD میتواند تأثیر منفی بر عملکرد تحصیلی یا شغلی داشته باشد و ممکن است مانع رشد اجتماعی شود. بسیاری از افراد مبتلا به ADHD برای مقابله با این اثرات به سوء مصرف مواد روی می‌آورند.
تحقیقات نشان داده است که حدود 21 درصد از پسران و مردان مبتلا به ADHD و 13 درصد از زنان و دختران مبتلا به این اختلال از مواد مخدر یا الکل استفاده میکنند. درمان ADHD و سوء مصرف مواد میتواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا داروهای مورد استفاده برای درمان ADHD نیز می‌توانند اعتیادآور باشند.
محرک‌هایی مانند ریتالین و آدرال معمولاً در مدیریت علائم مؤثر هستند، اما پتانسیل بالایی برای سوء استفاده دارند. بنابراین، در طول درمان، نظارت همزمان بر هر دو مسئله ضروری است. یک رویکرد چندجانبه در درمان میتواند به افرادی که با ADHD و اختلال مصرف مواد مواجه هستند، کمک کند تا به درمان طولانی‌مدت دست یابند.
علائم و پیشرفت ADHD در هر فرد متفاوت است، زیرا برخی افراد علائمی دارند که دیگران بر اساس نوع ADHD خود ندارند. ویژگی‌های اصلی این اختلال به سه دسته تقسیم می‌شوند:
در این سه دسته، الگوهای رفتاری مختلفی وجود دارد که معیارهای ADHD را برآورده میکنند، این الگوها عبارتند از:
بزرگسالان مبتلا به ADHD معمولاً در محیط کار با چالش‌هایی مواجه می‌شوند. آن‌ها ممکن است به طور مداوم احساس بی‌نظمی کنند و وسایل ضروری برای انجام وظایف را گم کنند. همچنین، احتمال دارد قرار ملاقات‌ها را فراموش کنند یا به تعهدات اجتماعی خود توجه نکنند.
افراد مبتلا به ADHD ممکن است در روابط خود دچار مشکل شوند، زیرا تمایل دارند بدون فکر سخنان بیجا بگویند یا به دلیل حواس‌پرتی به دیگران توجه نکنند. این ناامیدی‌ها در زندگی میتواند باعث شود که افراد مبتلا به ADHD به الکل یا مواد مخدر روی بیاورند تا آرامش پیدا کنند، با دیگران سازگار شوند یا از مشکلات فرار کنند.
اعتیاد و ADHD را می‌توان به طور همزمان از طریق یک برنامه درمانی با رویکرد تشخیص دوگانه درمان کرد. درمان همزمان هر دو اختلال ضروری است، زیرا ناامیدی ناشی از ADHD میتواند فرد را به خود درمانی با الکل یا مواد مخدر سوق دهد.
مشاوره، خانواده درمانی، گروه‌های خودیاری و درمان جامع، اجزای اصلی یک برنامه موفق برای بهبود افراد مبتلا به ADHD هستند. در درمان اعتیاد، یک محیط امن و حمایتی برای ترویج بهبودی فراهم می‌شود.
برنامه درمان تشخیص دوگانه به مدیریت علائم ADHD و اصلاح پاسخ‌ها و محرک‌های فرد در طول بهبودی کمک میکنند. این برنامه‌ها به افرادی که با ADHD و اعتیاد مواجه هستند، امکان می‌دهند تا بدون وابستگی به مواد، زندگی سالم و کارآمدی داشته باشند.
یک برنامه تشخیص دوگانه بر موارد زیر تمرکز دارد:
اگر شما یا یکی از عزیزانتان به ADHD مبتلا هستید و با سوءمصرف مواد نیز دست و پنجه نرم می‌کنید، اکنون زمان مناسبی است که به درمان فکر کنید. امروز با یک ارائه‌دهنده درمان تماس بگیرید تا گزینه‌های درمانی خود را بررسی کنید.
کلینیک روانپزشکی و ترک اعتیاد دی با بیش از سه دهه سابقه درخشان، به صورت بیست و چهار ساعته آماده ارایه خدمات مختلف به هم‌وطنان گرامی می‌باشد.
