با افزایش نگران‌کننده آمار افسردگی و خودکشی در میان نوجوانان و جوانان آمریکایی، این سؤال ذهن بسیاری از متخصصان حوزه سلامت روان را به خود مشغول کرده است: آیا رسانه‌های اجتماعی عامل تشدید افسردگی در کودکان هستند یا این کودکان، به‌دلیل مشکلات روانی پیش‌زمینه‌ای، زمان بیشتری را صرف حضور در فضای مجازی می‌کنند؟
پاسخ این پرسش را مطالعه‌ای جدید از دانشگاه کالیفرنیا، سانفرانسیسکو ارائه می‌دهد. طبق یافته‌های این پژوهش، کودکانی که پیش از رسیدن به سن نوجوانی، استفاده بیشتری از شبکه‌های اجتماعی دارند، با افزایش قابل توجهی در علائم افسردگی مواجه می‌شوند. نکته جالب توجه اینجاست که این رابطه یک‌طرفه است؛ به‌عبارتی، شدت افسردگی موجب استفاده بیشتر از شبکه‌های اجتماعی نمی‌شود.
براساس نتایج این پژوهش که توسط مؤسسات ملی سلامت آمریکا (NIH) پشتیبانی شده و در نشریه JAMA Network Open به چاپ رسیده است، طی سه سال، مدت زمان استفاده روزانه کودکان از رسانه‌های اجتماعی از ۷ دقیقه به ۷۳ دقیقه افزایش یافته است. در همین بازه، نشانه‌های افسردگی در آن‌ها تا ۳۵ درصد رشد داشته است.
تیم تحقیقاتی به سرپرستی دکتر جیسون ناگاتا، متخصص کودکان و دانشیار دانشگاه کالیفرنیا، حدود ۱۲ هزار کودک ۹ تا ۱۳ ساله را به‌صورت طولی مورد بررسی قرار داده است؛ روشی که امکان ردیابی تغییرات روانی هر کودک را در طول زمان فراهم می‌کند.
دکتر ناگاتا در این‌باره توضیح می‌دهد: «سال‌ها بحث بر سر این بود که آیا رسانه‌های اجتماعی صرفاً بازتاب‌دهنده مشکلات روانی کودکان هستند یا خودشان نقشی فعال در بروز اختلالاتی مانند افسردگی دارند. یافته‌های ما نشان می‌دهد رسانه‌های اجتماعی می‌توانند در ایجاد علائم افسردگی تاثیرگذار باشند.»
هرچند دلیل دقیق اثرگذاری رسانه‌های اجتماعی بر سلامت روان کودکان مشخص نیست، اما پژوهش‌های پیشین عواملی مانند قلدری سایبری، اختلالات خواب و فشار اجتماعی را از جمله خطرات اصلی این پلتفرم‌ها معرفی کرده‌اند.
ناگاتا و تیمش در مطالعه‌ای جداگانه که در مجله The Lancet Regional Health - Americas منتشر شد، به نقش مخرب قلدری سایبری در افزایش افکار خودکشی و تمایل به مصرف مواد در نوجوانان پرداخته‌اند.
این مطالعه نشان می‌دهد کودکانی که در سنین ۱۱ تا ۱۲ سالگی قربانی آزار آنلاین شده‌اند، بیش از ۲.۵ برابر بیشتر از سایرین در معرض افکار یا اقدام به خودکشی قرار دارند و احتمال مصرف موادی مانند ماری‌جوانا، نیکوتین و الکل نیز در آن‌ها به‌مراتب بیشتر است.
با توجه به افزایش وابستگی نسل‌های جوان به رسانه‌های اجتماعی و در عین حال، خطرات روانی ناشی از آن، آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کند خانواده‌ها با استفاده از برنامه‌ریزی رسانه‌ای و آموزش سواد دیجیتال، به ایجاد تعادل در استفاده از فضای مجازی کمک کنند.
تعیین زمان‌های بدون استفاده از دستگاه‌های هوشمند، مانند ساعات صرف غذا یا قبل از خواب، و گفت‌وگوهای آزاد و بدون قضاوت با فرزندان می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری از اعتیاد رفتاری و افسردگی در کودکان داشته باشد.
