تله دوپامین و اعتیادهای رفتاری

تماشای مداوم برنامه‌های تلویزیونی، گشت‌وگذار بی‌هدف در شبکه‌های اجتماعی و صرف زمان زیاد برای بازی‌های کامپیوتری از جمله رفتارهایی هستند که می‌توانند کیفیت زندگی روزمره افراد را کاهش دهند. تمام این رفتارهای اعتیادآور به «تله دوپامین» مرتبط هستند.

دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی و پیام‌رسان شیمیایی مهم است که در مغز تولید می‌شود که نقش‌های متعددی در بدن دارد. دوپامین در سیستم پاداش مغز حیاتی است و در فعالیت‌هایی از جمله کنترل حرکت، حافظه، انگیزه، خلق‌وخو، پیشبینی لذت، تمرکز و یادگیری نقش دارد. همچنین، دوپامین به عنوان یک هورمون در تنظیم فشار خون و تولید شیر مادر مؤثر است.

هر بار که در شبکه‌های اجتماعی گشت می‌زنید یا یک قسمت از یک برنامه تلویزیونی را تماشا می‌کنید، مغز شما دوپامین تولید می‌کند. این دوپامین باعث ایجاد احساس خوشایند و لذت می‌شود، اما این احساس کوتاه‌مدت است و پس از آن ممکن است مغز شما با کاهش دوپامین مواجه شود. بنابراین، شما به این فعالیت‌ها ادامه می‌دهید تا دوباره آن احساس لذت را تجربه کنید.

اعتیاد رفتاری

ارتباط دوپامین با اعتیاد

در دهه ۱۹۷۰، پژوهشگران برای اولین بار ارتباط دوپامین با اعتیاد را کشف کردند. آن‌ها مشاهده کردند که موش‌ها به طور مکرر با استفاده از یک اهرم، مناطقی از مغز خود را که با دوپامین مرتبط است، تحریک می‌کنند.

در ابتدا، اعتیاد تنها به مصرف مواد مخدر محدود می‌شد. سطح دوپامین در مغز در واکنش به بسیاری از مواد اعتیادآور افزایش می‌یابد، حتی اگر این مواد به طور مستقیم بر سیستم دوپامینرژیک تأثیر نگذارند. تولید دوپامین در مغز به شما کمک می‌کند تا به طور ناخودآگاه رفتارها و شرایطی که منجر به لذت شده‌اند را به هم مرتبط کنید. با مصرف مکرر مواد اعتیادآور، دوپامین این رفتارها را تقویت می‌کند و باعث تثبیت رفتار جستجوی مواد مخدر می‌شود.

تا سال ۲۰۱۰، اعتیاد تنها به مصرف مواد مخدر محدود می‌شد، اما پس از آن این تعریف گسترش یافت و شامل رفتارهای اعتیادآوری که بدون مصرف مواد اعتیادآور هستند نیز شد. در این حالت، افزایش دوپامین باعث تقویت رفتارهایی مانند بازی‌های قمار و کامپیوتری می‌شود که به عادت‌های روزمره فرد تبدیل شده‌اند.

اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی

محرک‌های اجتماعی مانند پیام‌ها و احتمالاً لایک‌ها در شبکه‌های اجتماعی، می‌توانند سیستم دوپامینرژیک فرد را فعال کنند. با این حال، هنوز به طور قطعی ثابت نشده است که دوپامین با گشت‌وگذار در شبکه‌های اجتماعی ارتباط مستقیم دارد و یا خیر.

در موش‌های مورد آزمایش مشاهده گردید که سطح دوپامین به طور خودکار در طول برخی الگوهای رفتاری افزایش می‌یابد و احتمال تکرار متوالی این رفتارها بیشتر می‌شود. این امر نشان دهنده‌ی این است که دوپامین می‌تواند رفتارهای کوچک را تقویت کرده و به عادت تبدیل کند.

اعتیاد رفتاری

اعتیادها به دلیل اثرات منفی که بر سلامت روانی و جسمی افراد دارند، شناخته می‌شوند. گشتن مداوم در شبکه‌های اجتماعی، مانند سایر رفتارهای اعتیادآور، می‌تواند باعث افزایش دوپامین شود و این افزایش دوپامین باعث تقویت و تکرار این رفتارها می‌شود.

گشت‌وگذار در شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه در میان نوجوانان، به‌عنوان نوعی اعتیاد رفتاری شناخته می‌شود. اعتیاد رفتاری به رفتارهایی اشاره دارد که با تحریک سیستم دوپامینرژیک مغز به عادت‌های مضر تبدیل می‌شوند. این رفتارها می‌توانند اثرات منفی بر سلامت روانی و جسمی افراد داشته باشند، مشابه با اعتیاد به مواد مخدر.