افراد نوجوان و جوانی که در آغاز اعتیاد به مواد مخدر قرار دارند چنان چه به موقع و زود مورد شناسایی قرار گیرند می توان آن ها را نجات داد. در هر حال، این اصل در مورد این معضل نیز صادق است که پیشگیری مؤثرتر وکم هزینه تر از درمان است. برای شناسایی افراد معتاد خصوصاً نوجوانان و جوانان راه های مختلفی وجود دارد که به اجمال فهرست و دسته‌بندی می‌شوند.
اختلالات رفتاری فرد معتاد شکل‌دهنده شخصیت اوست. شناخت شخصیت و ویژگی های رفتاری معتادان برای مبارزه با اعتیاد و پیشگیری و درمان آن، اهمیت ویژه‌ای دارد. اعتیاد دگرگونی‌هایی در خلق و خوی معتاد به وجود می‌آورد که از احوال ظاهری وی می‌توان به آن پی برد.
چون مصرف مواد مخدر از نظر شأن اجتماعی مذموم است و از نظر قانونی نیز جرم است لذا افرادی که مواد مخدر مصرف می‌کنند حاضر نیستند به سؤالات مختلفی که از آن ها می‌شود مانند کجا بودی، چه خوردی، پول داری و.. جواب راست بگویند.
مصرف مواد مخدر در ساعات معینی از شبانه روز باعث می‌شود که فرد مانند افراد عادی و غیر معتاد نتواند در میهمانی ها و گردش ها با دیگران به سر برد. او برای رسیدن به مکانی خلوت که بتواند مواد مخدرش را مصرف کند تلاش دارد، پس میهمانی ها و گردش های خود را نیمه کاره می گذارد و چنان چه در این راه با موانعی رو به رو شود نوعی ناکامی که حالت پرخاشگری و یا تحریک پذیری دارد، دچار می‌شود. چنین حالتی وقتی در او به اوج خود می‌رسد که فرد به دنبال تهیه مواد مخدر برود و دست خالی بازگردد.
شناسایی افراد مورد علاقه خود و معاشرت با آن ها خصوصاً در شب نشینی های طولانی. افراد معتاد دچار سردرد، تهوع، استفراغ و سستی یا بعضی از حالت های مشکوک مانند خندیدن و گریه کردن بی مورد می‌شوند.
افراد معتاد معمولاً دوست ندارند کسی از کار آن ها سر در بیاورد و همیشه سعی می‌کنند وسائل و لوازم خود را از دیگران پنهان نگاه دارند.
شخصی که معتاد است تمایل دارد چند ساعت در اطاقی تنها بماند و کمتر دوست دارد با افراد سالم و متشخص رابطه داشته باشد. همین امر باعث می‌شود که آن ها علاقه و تمایلی به زندگی سالم نداشته باشند. این گونه افراد در میهمانی های طولانی همراه با خانواده نیز شرکت نمی‌کنند.
برای خارج شدن از منزل، افراد معتاد دلایل خاصی ارائه می کنند. زیرا برای مصرف مواد مخدر به مکانی خارج از منزل نیاز دارند. حدود ۶۰ الی ۷۰ درصد معتادان یک نوبت از مواد مخدر مصرفی خود را در بعد از ظهر ها مصرف می کنند.
برای تهیه پول مواد مخدر، فرد یا جوانی که برای منزل خرید می کند، مجبور است مقداری خرج های اضافی به صورت صوری به فهرست خرج های واقعی گزارش کند یا نوجوان با درخواست پول برای هزینه‌های دروغین بر مقدار پول توجیبی خود بیفزاید.
