الکل یا اتانول، به عنوان یک ماده تضعیف‌کننده سیستم عصبی مرکزی شناخته می‌شود؛ هرچند که در دوزهای بالا ممکن است در ابتدا اثرات محرک نیز از خود نشان دهد.
از سوی دیگر، داروهای خواب‌آور با وجود تفاوت در ساختار و عملکرد فارماکولوژیک اغلب همان مسیر را طی می‌کنند و با مهار فعالیت سیستم عصبی مرکزی، موجب ایجاد حالت آرامش، خواب‌آلودگی و تسهیل در به خواب رفتن می‌شوند.
قرص‌های خواب‌آور می‌توانند راهکاری مؤثر برای مدیریت اختلالات خواب موقتی یا مزمن باشند، اما زمانی که با الکل ترکیب شوند، اثر آرام‌بخش آن‌ها به‌صورت تصاعدی افزایش می‌یابد. این هم‌افزایی خطرناک می‌تواند منجر به سرکوب بیش از حد عملکرد مغز و بروز نوعی اوردوز (مصرف بیش‌ازحد) شود که در برخی موارد عواقب جدی و حتی مرگبار دارد.
برخی از عوارض جانبی کوتاه‌مدت ترکیب الکل و داروهای خواب‌آور شامل موارد زیر است:
مصرف همزمان الکل و قرص‌های خواب‌آور می‌تواند نشانه‌ای از وابستگی به این مواد باشد و در بسیاری از موارد، به‌عنوان یکی از اشکال سوءمصرف مواد شناخته می‌شود.
اگرچه ممکن است نوشیدن الکل در نگاه اول باعث احساس آرامش و خواب‌آلودگی شود، اما واقعیت این است که مصرف الکل به‌ویژه در مقادیر زیاد تأثیرات منفی قابل‌توجهی بر کیفیت خواب و سلامت عمومی بدن دارد. این اثرات، هم مدت زمان خواب را کاهش می‌دهند و هم کیفیت خواب عمیق را مختل می‌کنند.
یکی از مهم‌ترین مراحل چرخه خواب، مرحله REM (حرکت سریع چشم) است؛ مرحله‌ای که ذهن و بدن طی آن بازیابی می‌شوند و خواب عمیق‌تری تجربه می‌شود. مصرف الکل قبل از خواب باعث سرکوب این مرحله حیاتی می‌شود. در نتیجه، فرد ممکن است بارها در طول شب از خواب بیدار شود و هنگام صبح احساس خستگی، گیجی یا عدم طراوت داشته باشد، حتی اگر ساعت‌های کافی خوابیده باشد.
زمانی که بدن میزان زیادی الکل دریافت می‌کند، برای مقابله با اثرات آرام‌بخش آن، مقدار زیادی گلوتامات یکی از هورمون‌های تحریک‌کننده سیستم عصبی ترشح می‌کند. این افزایش سطح گلوتامات پس از از بین رفتن الکل در بدن، می‌تواند باعث بیدار شدن‌های ناگهانی، بی‌خوابی نیمه‌شب یا بیداری زودهنگام شود؛ حتی اگر فرد خماری هم نداشته باشد.
مصرف مزمن و مکرر الکل می‌تواند چرخه خواب طبیعی را به‌طور کامل مختل کند و منجر به بروز مشکلات جدی‌تری شود، از جمله:
افرادی که دچار بی‌خوابی یا سایر اختلالات خواب هستند، ممکن است تحت نظر پزشک از داروهای مختلفی برای بهبود وضعیت خود استفاده کنند. انتخاب داروی مناسب بسته به شرایط جسمی، روانی و نوع اختلال خواب متفاوت است. در ادامه به معرفی پرکاربردترین داروهای خواب‌آور و نحوه عملکرد آن‌ها می‌پردازیم:
داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای: داروهایی مانند ترازودون، که به طور خاص برای درمان افسردگی تجویز می‌شوند، به دلیل اثرات آرام‌بخش می‌توانند در کاهش اضطراب و بهبود خواب نیز مؤثر باشند. این دسته از داروها با افزایش سطح سروتونین و نوراپی‌نفرین در مغز، خلق‌وخو را بهبود داده و خواب را تسهیل می‌کنند.
بنزودیازپین‌ها: داروهایی مانند دیازپام (Valium)، لورازپام (Ativan)، تمازپام (Restoril) و تریازولام (Halcion) گاهی برای درمان بی‌خوابی شدید، کابوس‌های شبانه یا راه رفتن در خواب تجویز می‌شوند. این داروها با تأثیر بر گیرنده‌های GABA در مغز، فعالیت سیستم عصبی مرکزی را کاهش داده و حالت آرامش ایجاد می‌کنند. اما استفاده طولانی‌مدت از بنزودیازپین‌ها می‌تواند باعث وابستگی شدید جسمی و روانی شود. ترکیب این داروها با الکل نیز بسیار خطرناک و حتی مرگ‌آفرین است.
داروهای گروه Z (Z-Drugs): داروهایی مانند زولپیدم (Ambien)، اسزوپیکلون (Lunesta) و زالپلون (Sonata) عملکردی مشابه بنزودیازپین‌ها دارند اما معمولاً به عنوان گزینه‌ای ایمن‌تر برای درمان بی‌خوابی توصیه می‌شوند. با این حال، مصرف این داروها نیز در صورت استفاده نادرست یا ترکیب با الکل می‌تواند منجر به عوارض جانبی و وابستگی شود.
ملاتونین: ملاتونین هورمونی طبیعی است که نقش مهمی در تنظیم چرخه خواب و بیداری دارد. مکمل‌های ملاتونین که معمولاً بدون نسخه نیز در دسترس هستند، می‌توانند برای افرادی که به دلیل تغییرات زمانی یا اختلال در ریتم شبانه‌روزی دچار بی‌خوابی شده‌اند، مفید باشند.
آنتی‌هیستامین‌ها: داروهایی مانند دیفن‌هیدرامین (Benadryl) و داکسیلامین سوکسینات (Unisom) از جمله آنتی‌هیستامین‌هایی هستند که با مهار اثرات هیستامین، ماده‌ای که در تنظیم بیداری نقش دارد، به بهبود خواب کمک می‌کنند. هرچند این داروها بدون نسخه قابل تهیه هستند، اما اثرگذاری محدودتری نسبت به سایر داروهای خواب‌آور دارند و ممکن است در صورت مصرف همزمان با الکل، عوارضی مانند خواب‌آلودگی بیش از حد ایجاد کنند.
در صورتی که برای رفع اختلالات خواب از داروهای خواب‌آور استفاده می‌کنید و در عین حال با مصرف الکل یا وابستگی به آن مواجه هستید، لازم است این وضعیت را با دقت و حساسیت بیشتری پیگیری کنید.
ترکیب الکل با داروهای خواب‌آور نه‌تنها می‌تواند اثرگذاری درمان را کاهش دهد، بلکه ممکن است خطرات جدی‌تری مانند تداخل دارویی، بروز عوارض شدید جسمی و روانی، وابستگی همزمان به چند ماده و حتی مسمومیت دارویی را به‌دنبال داشته باشد.
نادیده گرفتن این موضوع در بلندمدت می‌تواند عملکرد طبیعی زندگی روزمره را مختل کرده، اختلالات روانی مانند اضطراب یا افسردگی را تشدید کرده و در موارد حاد، سلامت فرد را به‌طور جدی به خطر بیندازد. برای جلوگیری از این پیامدهای پرخطر، بهترین راهکار، مراجعه به یک متخصص ترک اعتیاد و آغاز فرآیند درمان تحت نظارت تیم درمانی باتجربه است.
کلینیک ترک اعتیاد و روانپزشکی دی با بیش از ۲۰ سال سابقه و تیمی حرفه‌ای، مرکزی پیشرو در حوزه درمان اعتیاد است که با ارائه خدمات پزشکی، روان‌درمانی و مشاوره‌ای به‌صورت ۲۴ ساعته، بستری امن و تخصصی برای بهبودی بیماران فراهم می‌کند.
این مرکز با بهره‌گیری از رویکردهای نوین و چندوجهی درمان اعتیاد، از جدیدترین و تأیید‌شده‌ترین روش‌های درمانی بدون استفاده از داروهای اعتیادآور مانند متادون و بوپرنورفین بهره می‌برد.
برای دریافت مشاوره رایگان در زمینه ترک اعتیاد، همین امروز با ما تماس بگیرید. ما در کنار شما هستیم تا با ارائه اطلاعات دقیق و راهکارهای حرفه‌ای، گام مؤثری در مسیر بهبودی بردارید.
