اضطراب و اعتیاد هر دو با تغییرات قابل توجهی در نواحی مشابهی از مغز مرتبط هستند، که این موضوع می‌تواند یکی از دلایل اصلی شیوع بالای همزمانی این دو اختلال باشد.
به گزارش انجمن روان‌شناسی آمریکا، تقریباً نیمی از افرادی که برای درمان اعتیاد یا اضطراب اقدام می‌کنند، به طور همزمان به هر دو اختلال مبتلا هستند. همچنین، این انجمن اعلام کرده است که از هر 10 نفر مبتلا به اضطراب یا افسردگی، 2 تا 5 نفر به اعتیاد نیز دچارند.
احساس ترس، استرس یا ناراحتی می‌تواند پاسخی طبیعی به موقعیت‌های استرس‌زا یا تهدیدهای بالقوه باشد. اما افرادی که به اختلالات اضطرابی مبتلا هستند، ترس شدیدی را تجربه می‌کنند که ممکن است در زندگی روزمره‌شان اختلال ایجاد کند. از جمله اختلالات اضطرابی رایج می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
هر نوع اختلال اضطرابی برای تشخیص رسمی معیارها و علائم خاص خود را دارد. با این حال، بیشتر این اختلالات دارای ویژگی‌های مشترکی هستند که شامل موارد زیر می‌شود:
اعتیاد به حالتی گفته می‌شود که فرد به طور مکرر و با شدت فزاینده‌ای از یک ماده یا دارو استفاده می‌کند، به گونه‌ای که قطع مصرف آن منجر به بروز علائم ناخوشایند و ناراحت‌کننده می‌شود. این وضعیت با عطش شدید و احساس اجبار برای مصرف مجدد همراه است و در نهایت می‌تواند باعث آسیب جدی به سلامت جسمی و روانی فرد شود.
اعتیاد و اختلالات مصرف مواد مخدر از جمله اختلالات پیچیده روانپزشکی هستند که در شکل‌گیری آن‌ها هم عوامل زیستی و هم عوامل محیطی نقش مؤثری ایفا می‌کنند، مشابه سایر بیماری‌های روانپزشکی.
بسیاری از مواد، از جمله الکل، باعث افزایش سطح انتقال‌دهنده عصبی دوپامین در مغز می‌شوند. افزایش دوپامین می‌تواند تغییرات چشمگیری در سیستم پاداش مغز ایجاد کرده و منجر به بروز علائم مشخص اعتیاد به مواد مخدر یا الکل شود. اگرچه تأثیر اعتیاد بر هر فرد متفاوت است، برخی از علائم رایج شامل موارد زیر می‌شود:
مواد مخدر و الکل همچنین می‌توانند تغییراتی در مغز ایجاد کنند که علائم اضطراب یا حملات پانیک را تشدید کنند. این علائم ممکن است در زمان مصرف مواد یا در دوره ترک ظاهر شوند، اما معمولاً پس از درمان از بین می‌روند.
برآوردها نشان می‌دهد که افراد مبتلا به اختلال اضطرابی نسبت به جمعیت عمومی دو تا سه برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به اختلال مصرف الکل قرار دارند. اختلال مصرف الکل اغلب با انواع مختلف اختلالات اضطرابی همراه است، از جمله اختلال اضطراب فراگیر، اختلال هراس، اختلال استرس پس از سانحه، اختلال وسواس فکری-عملی و اختلال اضطراب اجتماعی.
افرادی که با تشخیص دوگانه مواجه هستند، ممکن است ترکیبی از علائم مرتبط با هر دو اختلال را تجربه کنند. در اختلالات همزمان، یکی از اختلالات لزوماً عامل ایجاد دیگری نیست، اما داشتن یک اختلال می‌تواند خطر ابتلا به دیگری را افزایش دهد.
عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، وضعیت سلامت و شرایط محیطی می‌توانند در ایجاد این اختلالات نقش داشته باشند. مشابه اعتیاد، اختلالات روانی نیز با تغییراتی در شیمی مغز مرتبط هستند. این امر ممکن است افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی را در برابر تأثیرات مواد مخدر و الکل آسیب‌پذیرتر کند.
متأسفانه، افرادی که دچار بیماری روانی درمان‌نشده هستند، اغلب از مواد مخدر یا الکل به‌عنوان نوعی خوددرمانی استفاده می‌کنند. برخی مواد، مانند ماری‌جوانا، می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌های روانی را افزایش دهند. این خطر در افرادی که در سنین نوجوانی شروع به مصرف مواد می‌کنند بیشتر است، زیرا مغز آن‌ها هنوز در حال رشد و تکامل است.
داشتن همزمان اختلال اضطرابی و اعتیاد ممکن است چالش‌برانگیز به نظر برسد، اما درمان امکان‌پذیر است. این نوع درمان نیازمند رویکردی جامع است که به هر دو مشکل اعتیاد و سلامت روانی به طور همزمان توجه کند.
درمان جامع معمولاً شامل تیمی از متخصصان است که در هماهنگی با یکدیگر برای درمان این اختلالات فعالیت می‌کنند. روان‌پزشکان، روان‌شناسان و متخصصان اعتیاد از جمله متخصصانی هستند که در فرآیند درمان نقش دارند. بسته به نیازهای فرد، برنامه درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
سم‌زدایی: سم‌زدایی پزشکی برای کمک به مراحل دشوار ترک مواد مخدر یا الکل طراحی شده و فرد را برای مراحل بعدی درمان آماده می‌کند. این مرحله به دلیل آنکه علائم ترک می‌توانند اضطراب را تحریک یا تشدید کنند، بسیار حیاتی است.
درمان بستری/اقامتی: برنامه‌های اقامتی درمانی به عنوان گزینه‌های بلندمدت طراحی شده‌اند و شامل تیمی از متخصصان سلامت روان و اعتیاد می‌شوند. این برنامه‌ها اغلب شامل فعالیت‌های سالم، گروه‌های حمایتی، خانواده‌درمانی و رفتاردرمانی هستند.
درمان سرپایی: برنامه‌های سرپایی انعطاف‌پذیرتر بوده و به افراد اجازه می‌دهند در جلسات درمانی برنامه‌ریزی‌شده شرکت کنند. این نوع درمان معمولاً برای افرادی که از حمایت مثبت خانواده و دوستان برخوردارند، مؤثرتر است.
رفتاردرمانی: رفتاردرمانی یکی از بخش‌های اصلی درمان است که به تغییر الگوهای رفتاری مرتبط با اعتیاد و اختلالات روانی می‌پردازد. هدف این درمان، اصلاح افکار، باورها و رفتارهای منفی است. انواع رفتاردرمانی شامل موارد زیر است:
دارودرمانی: گاهی اوقات، رفتاردرمانی با دارودرمانی همراه می‌شود تا درمان مؤثرتری ارائه دهد. با این حال، برخی داروها مانند بنزودیازپین‌ها (مثلاً زاناکس) اعتیادآور هستند، بنابراین متخصصان ممکن است داروهای ضدافسردگی یا داروهای غیر اعتیادآور را انتخاب کنند. مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) اغلب برای درمان اضطراب مؤثر هستند.
