انواع زیادی از مواد اعتیادآور وجود دارد اما برخی از آن ها به دلایل مختلفی از قبیل دسترسی آسان، قیمت ارزان و اثرات پس از مصرف، پر مصرف تر و رایج تر هستند.
مصرف الکل می تواند به مغز و اکثر اندام های بدن از جمله قلب، کبد و پانکراس آسیب برساند. همچنین خطر ابتلا به برخی سرطان ها را افزایش می دهد، سیستم ایمنی را ضعیف می کند، رشد جنین را در معرض خطر قرار می دهد و باعث تصادفات مرگبار خودرو می شود.
استروئیدهای آنابولیک تغییرات مصنوعی هورمون جنسی مردانه تستوسترون هستند. استروئیدها را می توان برای بلوغ تأخیری و بیماری هایی که باعث از دست دادن عضله می شوند تجویز کرد. با این حال، برخی از ورزشکاران و بدنسازان در تلاش برای بهبود عملکرد ورزشی یا ظاهر بدنی از این داروها سوء استفاده می کنند. استروئیدهای آنابولیک بسیار متفاوت از سایر داروهای اعتیاد آور عمل می کنند و اثرات کوتاه مدت مشابهی روی مغز ندارند. با این حال، استفاده طولانی مدت از استروئیدها می تواند بر برخی از مسیرهای مغزی و مواد شیمیایی، از جمله دوپامین، سروتونین و سیستم های اپیوئیدی که تحت تأثیر سایر داروها هستند تأثیر بگذارد.
کوکائین یک داروی محرک قوی اعتیادآور است که از برگ های گیاه کوکا تهیه می شود. کوکائین سطوح دوپامین را در مدارهای مغزی که لذت و حرکت را کنترل می‌کنند، افزایش می‌دهد و منجر به اثرات سلامتی مانند شادی و انرژی شدید، هوشیاری ذهنی، حساسیت بیش از حد به بینایی، صدا و لمس، تحریک‌پذیری و پارانویا می‌شود.
فنتانیل یک مخدر مصنوعی قوی است که شبیه مورفین است اما پنجاه تا صد برابر قوی تر است. فنتالین یک داروی تجویزی است که مانند مورفین، معمولاً برای درمان بیماران مبتلا به درد شدید یا مدیریت درد پس از جراحی استفاده می‌شود. مواد افیونی مصنوعی، از جمله فنتانیل، در حال حاضر رایج ترین دارویی است که در مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد مواد مخدر در ایالات متحده نقش دارد.
توهم‌زاها دسته‌ای از داروها هستند که باعث ایجاد توهم می‌شوند، احساسات و تصاویری که واقعی به نظر می‌رسند، اگر چه واقعی نیستند. مردم قرن هاست که از مواد توهم زا استفاده می کنند، بیشتر برای مراسم مذهبی استفاده می شود. مواد توهم زا را می توان در برخی از گیاهان و قارچ ها یافت و یا می تواند توسط انسان ساخته شود. آن ها معمولاً به دو دسته کلی تقسیم می شوند: توهم زاهای کلاسیک و داروهای تجزیه کننده.
هروئین یک داروی مخدر است که از مورفین، یک ماده طبیعی که از غلاف بذر گیاهان مختلف تریاک گرفته می شود، ساخته می شود. هروئین به سرعت وارد مغز می شود و به گیرنده های مواد افیونی روی سلول های واقع در بسیاری از نواحی، به ویژه آن هایی که در احساس درد و لذت و کنترل ضربان قلب، خواب و تنفس نقش دارند، متصل می شود.
مواد استنشاقی محصولات مختلفی هستند که به راحتی در خانه و محل کار خریداری و یافت می‌شوند مانند رنگ‌های اسپری، نشانگرها، چسب‌ها و مایعات تمیزکننده. مواد استنشاقی شامل حلال‌ها، اسپری‌های آئروسل، گازها و نیتریت‌ها هستند. مواد استنشاقی حاوی مواد خطرناکی هستند که در صورت استنشاق، خاصیت تغییر ذهن دارند. اگرچه سایر موادی که مورد سوء استفاده قرار می گیرند قابل استنشاق هستند، اما مواد استنشاقی موادی هستند که افراد معمولاً فقط با استنشاق آن ها را مصرف می کنند. مواد استنشاقی بسیار سمی هستند و می توانند به قلب، کلیه ها، ریه ها و مغز آسیب برسانند. حتی در یک فرد سالم، استشمام این محصولات می تواند باعث توقف قلب در عرض چند دقیقه و مرگ شود.
متیلن دی اکسی مت آمفتامین یک داروی مصنوعی است که خلق و خو و ادراک را تغییر می دهد. از نظر شیمیایی هم به محرک ها و هم به مواد توهم زا شباهت دارد و احساس افزایش انرژی، لذت، گرمای عاطفی و ادراک حسی و زمانی را تحریف می کند. دوزهای بالای متیلن دی اکسی مت آمفتامین می تواند بر توانایی بدن در تنظیم دما تأثیر بگذارد. در ابتدا در صحنه کلوپ شبانه و در مهمانی های رقص تمام شب محبوب بود. این دارو اکنون توسط طیف وسیع تری از افراد که معمولاً آن را اکستازی یا مولی می نامند استفاده می شود.
مت آمفتامین یک ماده محرک است که می تواند احساس سرخوشی و هوشیاری ایجاد کند. اثرات مت آمفتامین به خصوص طولانی مدت و برای مغز مضر است. می تواند باعث افزایش دمای بدن شود و منجر به مشکلات جدی قلبی و تشنج شود. مصرف منظم مت آمفتامین به طور قابل توجهی نحوه عملکرد مغز را تغییر می دهد.
نیکوتین یک محرک اعتیادآور است که در سیگار، سایر اشکال تنباکو و سیگارهای الکترونیکی یا بخارسازهای الکترونیکی یافت می شود. نیکوتین باعث افزایش فشار خون، تنفس و ضربان قلب می شود. مطالعات نشان می دهد که سایر مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو ممکن است اثرات نیکوتین را بر مغز افزایش دهند. اگرچه نیکوتین به خودی خود باعث سرطان نمی شود، بسیاری از مواد شیمیایی موجود در تنباکو سرطان زا هستند.
