انواع مواد مخدر بر اساس عوارضی که ایجاد می کنند دسته بندی شده اند. انواع متفاوت و متنوعی از مواد اعتیادآور وجود دارند که می توانند باعث وابستگی و اعتیاد شوند. آثار سوء مصرف و مشکلات ناشی از قطع مصرف و عوارض مصرف طولانی مدت مواد اعتیادآور هر یک با یکدیگر متفاوت است، در کشورمان شایع ترین مواد اعتیادآور مورد مصرف، مواد مخدر اپیوئیدی بود اما به تازگی مصرف سایر انواع مواد اعتیادآور روند رو به رشد و سریعی داشته به طوری که شاهد تغیر الگوی مصرف هستیم.
مواد محرک که موجب وابستگی شدید روانی می شوند مانند کوکائین، آمفتامین، متیلن دی اکسی آمفتامین و مت آمفتامین (شیشه)، ریتالین و فرم تدخینی کوکائین (کراک). هر چند در اینجا کراک در گروه مواد محرک قرار گرفته اما کراک موجود در بازار مصرفی ایران به علت داشتن ترکیب های اپیوئیدی صناعی، نوعی مخدر اپیوئیدی محسوب می شود. از مواد محرک با وابستگی کم نیز می توان از کافئین، نیکوتین، افدرین، سودوافدرین، تئوفلین و فن فلورامین نام برد.
قارچ های جادوئی، ال. اس. دی (لیزرژیک اسید دی اتیل آمید)، دی. ام. دی (دی متیل تریپتامین)، مسکالین و متیل دی اکسی آمفتامین، اکستازی و ام. دی. ام. آ (متیل دی اکسی مت آمفتامین) که با توجه به ترکیب و عوارض مصرفشان جزء توهم زاهای محرک محسوب می شوند.
این داروها معمولاً برای کاهش اضطراب و درمان بی خوابی به کار می روند که به دو دسته بنزودیازپام ها و باربیتورات ها تقسیم می شوند.
انواع بسیار متنوعی از این مواد با قیمت پایین و دسترسی آسان در بازار وجود دارد مانند بنزین، اتر، تینر، انواع اسپری، برخی مواد پاک کننده، برخی محلول ها، برخی رنگ ها و انواع چسب.
مواد افیونی یا اپیوئیدها از نظر طبیعی یا صنعتی بودن به دو گروه تقسیم می شوند.
نوع دیگر طبقه بندی مواد افیونی یا اپیوئیدی بر حسب آگونیست یا آگونیست نسبی یا آنتاگونیست بودن آن هاست.
نوشیدنی های الکلی هر چند به شکل و بسته بندی های متفاوت وجود دارد و درصد الکل موجود در آن ها متنفاوت است، اما در واقع در ساختار مولکولی الکل ۲ اتم کربن، ۶ اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن با یکدیگر یکسان هستند.
این گروه از مواد اعتیادآور شامل ماری جوانا، علف، گراس، بنگ، گل و غیره است. در این دسته ماری جوانا یک ماده توهم زای سبک محسوب می شود.
یک گروه متنوع و غیر متجانس هستند که برخی اثرات توهم زاها را داشته اما اثرات مجزای دیگری هم تولید می کنند.
