پتیدین که با نام مپریدین هم شناخته می‌شود، از جمله داروهای مسکن اوپیوئیدی به شمار می‌رود که مصرف آن در گذشته بسیار رایج‌تر از امروز بود، اما با عرضه داروهای مخدر ایمن‌تر، استفاده از آن کاهش یافته است. پتیدین با اختلال در انتقال پیام‌های عصبی میان مغز و بدن، به کاهش احساس درد کمک می‌کند.
پتیدین به‌عنوان یک داروی بسیار اعتیادآور شناخته می‌شود، به همین دلیل هرگز به‌صورت طولانی‌مدت تجویز نمی‌گردد و برای مدیریت دردهای مزمن مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
مانند سایر داروها، پتیدین نیز ممکن است باعث بروز عوارض جانبی شود. یکی از مشکلات رایج مرتبط با داروهای مخدر، از جمله پتیدین، ایجاد اختلال در تنفس است. با مصرف مکرر پتیدین، احتمال بروز عوارض جانبی افزایش می‌یابد، به همین دلیل این دارو معمولاً برای تسکین درد به‌صورت طولانی‌مدت تجویز نمی‌شود.
مصرف مداوم پتیدین، به‌خصوص در افرادی که عملکرد کلیه آن‌ها ضعیف است، می‌تواند منجر به مشکلات عصبی مانند لرزش، گرفتگی عضلات و حتی تشنج شود. سایر عوارض جانبی رایج پتیدین که مشابه دیگر مواد افیونی است، شامل موارد زیر می‌شوند:
بسیاری از افراد آگاه نیستند که پتیدین، مانند برخی داروهای تجویزی دیگر، می‌تواند خاصیت اعتیادآور داشته باشد. مصرف این دارو در دوزهای بالاتر از مقدار توصیه‌شده، مصرف بیش از مدت‌زمان تعیین‌شده یا ادامه مصرف پس از پایان دوره درمان، همگی نوعی سوءمصرف محسوب می‌شوند. اعتیاد به پتیدین، مشابه سایر مواد افیونی، با علائم جسمانی، روانی و رفتاری همراه است.
نشانه دیگر زمانی ظاهر می‌شود که فرد برای دستیابی به اثرات مطلوب دارو، مقدار بیشتری از دوز تجویزشده مصرف می‌کند. این وضعیت نشان‌دهنده ایجاد تحمل دارویی است که در صورت ادامه مصرف، به وابستگی و در نهایت اعتیاد منجر می‌شود. تحمل دارویی زنگ خطری جدی برای آغاز روند اعتیاد است.
اگرچه پتیدین معمولاً به‌صورت قرص خوراکی تولید می‌شود، اما برخی افراد با روش‌های خطرناکی مانند جویدن قرص‌ها، خرد کردن و استنشاق پودر حاصل از قرص و حل کردن پودر خردشده در آب و تزریق محلول از این دارو سوءاستفاده می‌کنند.
این روش‌های سوءمصرف، اثرات دارو را تشدید کرده و باعث ایجاد حس سرخوشی قوی و سریع می‌شوند که پس از آن احساس آرامش طولانی‌مدت به‌دنبال دارد. این تجربه لذت‌بخش و فوری یکی از دلایل اصلی گرایش افراد به سوءاستفاده از پتیدین است. از علائم شایع اعتیاد به پتیدین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
افرادی که به پتیدین اعتیاد دارند، با وجود آگاهی از پیامدهای منفی مصرف آن، همچنان به استفاده ادامه می‌دهند. این عوارض می‌توانند بر جنبه‌های مختلف زندگی اثر بگذارند؛ از مشکلات جسمی و سلامت گرفته تا اختلالات شغلی، روابط شخصی، مسائل مالی و حتی مشکلات قانونی.
مؤثرترین و ایمن‌ترین راه برای ترک پتیدین، بستری شدن در یک مرکز تخصصی ترک اعتیاد است. این مراکز با حضور پزشکان و متخصصان حوزه درمان اعتیاد، شرایط مناسبی را فراهم می‌کنند تا علائم ترک تحت کنترل قرار گرفته و فرد با حمایت کافی این دوره را پشت سر بگذارد.
در ابتدا بیمار باید تحت ارزیابی پزشکی قرار گیرد تا وضعیت جسمی و روانی‌اش مشخص شود. سپس فرآیند سم‌زدایی آغاز می‌شود تا بدن از باقی‌مانده‌های پتیدین پاکسازی شود. در مرحله سم‌زدایی، درمان بستری توصیه می‌شود تا علائم ترک در فضایی ایمن و تحت نظارت شبانه‌روزی کادر درمان مدیریت شود.
سم‌زدایی یکی از مهم‌ترین مراحل ترک پتیدین است که طی آن، دارو از نظر فیزیکی از بدن حذف می‌شود. با این حال، ترک مواد افیونی مانند پتیدین می‌تواند با علائم شدید و خطرناکی همراه باشد؛ به همین دلیل، ترک خودسرانه یا خانگی به‌شدت خطرناک است و بدون حضور پزشک توصیه نمی‌شود.
علائم ترک طی ۲۴ ساعت پس از آخرین دوز ظاهر می‌شوند. این علائم که هم جسمانی و هم روانی هستند، در بازه زمانی ۲ تا ۵ روز پس از قطع مصرف به اوج خود می‌رسند و ممکن است فرد دچار احساس اضطراب و ناراحتی شدید شود. علائم جسمانی ترک پتیدین عبارتنداز:
علائم روانی ترک پتیدین نیز شامل موارد زیر هستند:
در مراکز تخصصی ترک اعتیاد، با استفاده از داروهای غیراعتیادآور، علائم ترک کنترل می‌شوند تا فرد با درد و ناراحتی کمتر این دوران را طی کند.
پس از پایان سم‌زدایی، جلسات مشاوره فردی و گروهی شروع می‌شود که هدف آن پرداختن به ابعاد روانی اعتیاد و یافتن ریشه‌های آن است. در این جلسات، فرد با دلایل گرایش به مصرف، اثرات اعتیاد بر زندگی و راهکارهای پیشگیری از عود آشنا می‌شود.
از آنجا که اعتیاد به پتیدین هم ابعاد جسمی و هم روانی دارد، برای ترک کامل و جلوگیری از بازگشت، درمان باید هر دو جنبه را پوشش دهد. در کنار سم‌زدایی، مشاوره و روان‌درمانی نقش بسیار مهمی دارند.
رایج‌ترین روش درمان روانی اعتیاد، «درمان شناختی-رفتاری» است که در آن فرد می‌آموزد چه موقعیت‌هایی باعث تحریک تمایل به مصرف پتیدین می‌شوند و چگونه می‌توان با استفاده از راهکارهای سالم، جایگزین مناسبی برای مصرف پیدا کرد. این درمان‌ها می‌توانند به‌صورت فردی، گروهی، خانوادگی یا زوج‌درمانی ارائه شوند و هدف آن‌ها کمک به بیمار برای مدیریت بهتر مشکلات، جلوگیری از بازگشت دوباره به اعتیاد و ساختن یک زندگی سالم و پایدار پس از ترک است.
