درمان اعتیاد به مواد تریاکی شامل دو مرحله سم زدایی و نگهداری است.
ده ها ماده افیونی و داروی مرتبط که گاهی اوپیوئید نامیده می شوند، از دانه های کوکنار استخراج شده و یا در آزمایشگاه ها سنتز شده است. دانه خشخاش حاوی مورفین و کدئین است. مشتقات مصنوعی آن شامل هیدروکودون، اکسی کدون، هیدرومورفون و هروئین (دیاستیل مورفین) است.
برخی از مواد افیونی یا مواد مخدر با ساختار شیمیایی متفاوت اما اثرات مشابه بر بدن و مغز عبارتند از پروپوکسیفین (داروون)، مپریدین (دمرول) و متادون. پزشکان از بسیاری از این داروها برای درمان درد استفاده می کنند.
اوپیوئیدها درد را کاهش می دهند، اضطراب را کم می کنند و در دوزهای کافی سرخوشی ایجاد می کنند. اکثر آن ها را می توان از طریق تدخین، استنشاق و یا به صورت خوراکی مصرف کرد. اگر چه معتادان تزریق داخل وریدی را ترجیح می دهند که قوی ترین و سریع ترین لذت را به ارمغان می آورد.
در افرادی که به طور مرتب مواد افیونی را برای مدت طولانی مصرف می کنند، گیرنده های عصبی به احتمال زیاد سازگار شده و شروع به مقاومت در برابر مواد مخدر می کنند و باعث نیاز به دوزهای بالاتر می شود. طرف دیگر این تحمل یک واکنش خروج فیزیکی است که هنگامی رخ می دهد که مواد مخدر از بدن خارج می شود و گیرنده ها باید مجدداً با عدم آن سازگار شوند.
این وابستگی جسمی معادل اعتیاد نیست. بسیاری از بیمارانی که از مواد افیونی برای کاهش درد استفاده می کنند وابستگی جسمی دارند اما معتاد نیستند، این مواد به آن ها آسیبی نمی رساند و آن ها هوس آن را نمی کنند و برای به دست آوردن آن دست به هر کاری نمی زنند.
برای برخی از افراد مبتلا به اختلال مصرف مواد مخدر استفاده از درمان سم زدایی مناسب است. (سم زدایی یعنی خروج کنترل شده و تحت نظارت پزشکی مواد مخدر از بدن). سم زدایی به خودی خود، یک راه حل برای درمان اعتیاد نیست، زیرا اکثر افراد مبتلا به اختلال مصرف مواد افیونی، مصرف مواد را از سر می گیرند مگر این که هم زمان با سم زدایی درمان های دیگری هم انجام دهند.
متادون برای اولین بار در سال ۱۹۶۵ با تحقیقات پیشگامانه دانشمندان کشف شد. مطالعات اولیه، توانایی قابل توجه متادون را در کاهش ترک و اشتیاق و بهبود توانایی عملکرد احساسی و اجتماعی نشان داد. در دهه های بعد، شواهد حمایت کننده از اثرات مثبت متادون افزایش یافته است. این موارد شامل کاهش قابل توجه مصرف مواد مخدر، عفونت ها، جنایت و مرگ ناشی از مصرف بیش از حد مواد مخدر می شود.
از آن جا که خطر انحراف به بازار غیر قانونی وجود دارد، متقاضیان ترک اعتیاد باید برای دوز روزانه خود به کلینیک های تخصصی مراجعه کنند. متادون عوارض جانبی کمی دارد با این حال، باعث بروز آریتمی قلبی می شود که می تواند تهدید کننده زندگی باشد. دوز مصرف متادون را برای ترک اعتیاد می توان به تدریج کاهش داد. ۵۰ درصد از بیمارانی که می خواهند اعتیاد خود را با متادون ترک کنند به مصرف متادون اعتیاد پیدا می کنند.
بوپرنورفین پایه درمان اعتیاد با کمک دارو است، جایی که یک ماده تریاکی ایمن تر برای مصرف روزانه به منظور جایگزینی استفاده از مواد تریاکی ارائه می شود. بوپرنورفین اغلب گزینه ترجیحی به عنوان جایگزین مواد تریاکی است زیرا یک آگونیست جزئی تریاک است، به این معنی که فقط تا حدی گیرنده های مواد تریاکی را تحریک می کند که مصرف بیش از حد آن را در مقایسه با سایر داروهای شبه افیونی بسیار دشوار می کند. بوپرنورفین مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد را به نصف کاهش می دهد و به بیمار این امکان را می دهد که زندگی مؤثر و کامل را از سر بگیرد.
پرکاربردترین شکل بوپرنورفین ترکیبی از این دارو با نالوکسان آنتاگونیست مواد مخدر کوتاه اثر است که وقتی در زیر زبان جذب می شود اثر کمی دارد اما اثر مواد تریاکی تزریق شده را خنثی می کند. بوپرنورفین با اتصال به گیرنده های مشابه در مغز مانند سایر مواد مخدر از قبیل هروئین، مورفین و اکسی کدون عمل می کند. مصرف آن مسمومیت با داروهای دیگر را از بین می برد، از هوس جلوگیری می کند و بسیاری از بیماران را از یک زندگی اعتیاد آور به یک زندگی عادی با ایمنی نسبی برمی گرداند.
