از ﺳﺪهﻫﺎی پیشین ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد مخدر در ایران ﺳﺎﺑﻘﻪای ﻃﻮﻻنی دارد و گیاهانی که تریاک و حشیش از آن ها به دﺳـﺖ می آیند از گیاهان ﺑﻮمی ایران ﺑﻮده اﻧﺪ. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ می رﺳﺪ اﻗـﻮام ﺳـﺎکن ﻓـﻼت ایـﺮان ﺑـﺎ ﺧـﻮاص رواﻧﮕﺮدان و دارویی این ﻣﻮاد آﺷﻨﺎیی داﺷﺘﻪاﻧﺪ. ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ﻃﺒﻖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺮودوت، سکاﻫﺎ که از اﻗﻮام آریایی ﺑﻮدﻧﺪ از ﻧﻮعی ﺣﻤﺎم ﺑﺨﺎر ﺑﻨﮓ (حشیش) ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﺟﺰﺋـی از ﻣﺮاﺳـﻢ ﻋـﺰاداری اﺳﺘﻔﺎده می کردﻧﺪ.
در ﭘﺎرسی کهن ﺑﻪ ﺗﺮیاک ابیون میﮔﻔﺘﻨﺪ که افیون ﻣﻌﺮب آن اﺳﺖ ﺧـﻮاص ﺧﻮاب آور و ﺿﺪ درد ﺗﺮیاک ﺗﻮﺳﻂ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎن ایراﻧـی ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﺤﻤـﺪ زکریـﺎی رازی و اﺑﻮعلی سینا ﺗﻮصیف ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻣﺎ ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺳﻮء ﻣـﺼﺮف آن در ﻣـﻮارد غیر ﭘﺰﺷـکی بسیار ﻧﺎدر اﺳﺖ. اﺑﻮریحان بیرونی ﻇﺎﻫﺮاً اولین داﻧﺸﻤﻨﺪ ایرانی اﺳﺖ که ﺑﻪ ﺧﺎصیتی اﻋﺘیـﺎدآور افیون اﺷﺎره کرده اﺳﺖ. ولی شیوع ﻧﺎﮔﻬﺎنی ﺳﻮء ﻣﺼﺮف ﺗﺮیاک و حشیش در دوره ﺻﻔﻮیه رخ داد.
در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر و ﺑﻪ ویژه ﺗﺮیاک ﺟﻬﺖ کاﻫﺶ اﺿﻄﺮاب ﺑﺰرﮔﺎن و رﺟـﺎل ﺑـﻪ کـﺎر می رﻓﺖ و ﺳﭙﺲ میان ﻗﺸﺮﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮدم رواج یاﻓﺖ ﺗﺎ آن جا کـﻪ ﮔـﺴﺘﺮش روزاﻓـﺰون و ﻧﮕﺮان کننده ﻣﻮاد افیونی ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ اول را واداﺷﺖ ﺗﺎ ﻣﺒـﺎرزه ای ﺟـﺪی ﺑـﺎ اﻋﺘیـﺎد و ﻣـﻮاد ﻣﺨﺪر آﻏﺎز کند. وی ﻣﻘﺪار زیادی از ﺗﺮیاک های سلطنتی را از بین ﺑﺮد و مبلغی ﻧﺰدیک ﺑـﻪ 500 ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻪ دارایی درﺑﺎر ﺧﻮد زیان وارد ﺳﺎﺧﺖ.
ﭘﺲ از او ﺷﺎه ﻋﺒﺎس این ﻣﺒﺎرزه را اداﻣـﻪ داده و ﻣﺮدم را از زیان های ﺗﺮیاک آﮔﺎه کرد. وی ﺑﺮای کسانی که ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﺗـﺮک اﻋﺘیـﺎد ﻧﻤـیﻧﻤﻮدﻧـﺪ ﻣﻘﺮراتی وﺿﻊ کرده و ﻣﺘﺨﻠﻔﺎن را ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات می رﺳﺎﻧﺪ. وی ﺑﺮای اولین ﺑﺎر کارکنان درﺑـﺎر را ﺑﻪ ﺗﺮک اعتیاد وادار ﻧﻤﻮد و اﻓﺮادی را که ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﺮک اعتیاد نمیﺷﺪﻧﺪ از کار ﺑﺮکنار می کرد این اﻗﺪاﻣﺎت ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در کـﺎﻫﺶ ﻣـﺼﺮف ﺗﺮیـﺎک تأثیر ﻧﺪاﺷـﺖ ﺑﻠکـﻪ روز ﺑـﻪ روز ﻣـﺼﺮف آن ﮔﺴﺘﺮش یاﻓﺖ در این دوران مکان های ﻣﺨﺼﻮصی ﺑﻪ ﻧﺎم کوکنار ﺧﺎﻧـﻪ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ کـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈﻮر کیف و ﻧﺸﺌﻪ، ﺧﺸﺨﺎش را ﺟﻮﺷﺎﻧﺪه و آب آن را می نوشیدند.
ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﺎریخی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دوره ﻗﺎﺟﺎریه، از شیوع ﺳﻮء ﻣﺼﺮف ﺗﺮیاک ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﻪ ﺻﻮرت بلعیدن و ﮔﺎهی ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت دود کردن، در میان ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺎﻣﻌﻪ ایرانی حکایت می کند.
اﻣـﺎ ﺳﻮء ﻣﺼﺮف ﻣﺸﺘﻘﺎت ﺷﺎﻫﺪاﻧﻪ ﻫﻨﺪی (حشیش) ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت ﺧﺎصی ﻣﺤﺪود ﺑـﻮد. در ایـﻦ دوره ﻣﻨﺒﻊ اصلی ﺗﺄمین حشیش اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮد ﺑﻪ ﻃﻮری که ﺑﻌﺪ از ﺟﺪا ﺷﺪن ﻫﺮات از ایـﺮان و ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺷﺪن ﻋﺪه ای از اﻓﻐﺎنیﻫﺎی ﻫﺮاتی ﺑﻪ ﺗﻬﺮان، ﺧﺮید و ﻓﺮوش و ﻣﺼﺮف آن در این ﺷـﻬﺮ اﻓﺰایش یاﻓﺖ. کشت ﺧﺸﺨﺎش ﻗﺒﻞ از ﻣﺸﺮوطیت در ایران رواج داﺷـﺘﻪ و ﻣﺤـﺼﻮل ﺗﺮیـﺎک در ﺳـﺎل 1281 ﺣﺪود 12 میلیون کیلوﮔﺮم ﺑﺮآورده ﺷﺪه اﺳﺖ. کشت ﺧﺸﺨﺎش و ﺗﻮلید و ﻓﺮوش آن در داﺧﻞ و ﺻﺪور آن ﺑﻪ ﺧﺎرج از کشور شیوع داﺷﺘﻪ و ﺗﺮیاک ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺟﻨﺎس دیگر در ﻣﻐﺎزه ﻫﺎ ﺧﺮیـﺪ و ﻓﺮوش می ﺷﺪ.
کشت ﺧﺸﺨﺎش و تولید داخلی تریاک در ﻗﺮن ﻫﺠـﺪﻫﻢ و نیمه اول ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ میلادی، بیشتر ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎی روزاﻓﺰون ﻣﺼﺮف کنندگان داخلی ﺑﻮد. اﻣﺎ از نیمه دوم ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ میلادی کﺸﺖ ﺗﺮیاک ﺑﻪ ﻋﻨﻮان یک ﻣﺤﺼﻮل ﻗﺎﺑﻞ ﺻـﺪور و ارز آور ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. دلیل این ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺎید در اﻓﻮل ﺗﻮلید و ﺻﺪور اﺑﺮیشم، نیاز فزاینده کـﺸﻮر ﺑـﻪ ارز ﺧﺎرﺟی ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻬﺎی کاﻻﻫﺎی ﺟﺪید ﺧﺮیداری ﺷﺪه از ﻏﺮب و نیز اﻓﺰایش ﻧﺎﮔﻬﺎنی ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﺗﺮیاک در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎنی ﺑﻪ دﻧﺒﺎل «جنگ های ﺗﺮیاک» و ﺑﺎز ﺷﺪن اﺟﺒﺎری دروازهﻫﺎی چین ﺑﺮ روی ﺗﺮیاک ﺟﺴﺘﺠﻮ کرد.
