نیکوتین قوی ترین سم است و اثر آن مخصوصاً بر سلسله اعصاب مورد اهمیت است و اثر سلسله اعصاب را در کار ارگان های داخلی مختل می سازد. اختلال فعالیت دستگاه گردش خون و اعضاء گوارش شخص معتاد به سیگار غالباً مربوط به اختلال عمل اعصاب تنظیم کننده گردش خون و تنفس می باشد. مسمومیت مزمن از نیکوتین در فعالیت عادی اعصاب شخص معتاد به دخانیات ظاهر می شود.
در معتادین غالباً اختلال حواس مخصوصاً از لحاظ یادآوری اشیاء و اسامی خاص پیدا می شود. این اختلال خیلی زود پس از ترک دخانیات از بین می رود و پزشکان متخصص اعصاب مکرر مشاهده کرده اند که بیماری سرع در معتادین به سیگار بیشتر بروز می کند. ترک استعمال دخانیات حمله بیماری را تضعیف می کند یا این که کاملاً آن را از بین می برد. هر چند در این حالت نیکوتین علت بیماری به شمار نمی آید ولی در بروز آن کمک می کند.
پیدایش خستگی زیاد و ضعف اعصاب اکثراً در عده زیادی از معتادین به دخانیات به وجود می آید. در این جا استدلالی که خودش محتاج به دلیل است مطرح می شود. آن که زیاد کار می کند و روش زندگی اش غلط و نادرست است به منظور تقویت و داشتن اعضای خود به انجام کارهای سریع و تند شروع به کشیدن سیگار می کند در صورتی که این عمل سبب خستگی بیشتر می گردد و افراط در کشیدن سیگار در حال اوقات تلخی و سر درد و بی خوابی منجر به ارتعاش انگشتان و دوار سر (سرگیجه) می گردد.
تصور بی جا حاکی از این که گویا استعمال دخانیات استعداد کار کردن را مخصوصاً در کارهای فکری دو چندان می کند، چنین پندار نادرست ناشی از اینجاست که نیکوتین در یک مدت کوتاه عروق را منبسط و جریان خون را در مغز شدیدتر می کند و روی این اصل احساس می شود که سیگار در افزایش ظرفیت فعالیت، تأثیر مثبت دارد اما این تأثیر موقت است و خیلی زود با انقباض رگ ها و بدتر شدن شرایط فعالیت عالی اعصاب از بین می رود. استعمال دخانیات در حین انجام کارهای سنگین دو برابر ضرر می رساند. کسی که در اثر فشار کار زیاد جسمی استراحت می کند بنا به گفته فیزیولوژیست ها دین خود را در قبال اکسیژن ادا می کند. در موقع اشتغال به کار سنگین احتیاج به اکسیژن آن قدر افزایش می یابد که بدن در آن حال با نفس کشیدن های پی در پی و تند و عمیق و تشدید کار قلب نمی تواند اکسیژن لازم را تأمین کند و در نتیجه نقص اکسیژن گیری، خستگی تولید می شود. رفع خستگی انسان پس از انجام کارهای سنگین باید با تنفس عمیقی توأم باشد تا مواد حاصله در حین کار در اثر اکسیزاسیون از بین برود. استعمال دخانیات در چنین وضعی همان طور که گفته شد موجب کمبود اکسیژن گیری گردیده و از نیروی کار کاسته می شود.
سلسله اعصاب به دو قسمت مرکزی و فرعی تقسیم می شود. سلسله اعصاب مرکزی را مغز نخاع تشکیل می دهد. اعصاب فرعی عبارت است از اعصابی که مراکز عصبی را به تمام قسمت های بدن مربوط می کند. ضمناً باید توجه داشت که اعصاب تنظیم کننده گردش خون و تنفس و همچنین اعصاب پاراسمپاتیک وجود دارد که به اعضای داخلی بدن ارتباط دارد و کار آن ها را بدون اداره تنظیم می کند. مصرف دخانیات کارکرد این سیستم های عصبی را مختل می نماید.
