افسردگی یک اختلال خلقی جدی است که تأثیر زیادی بر تصمیم‌گیری، رفتار و افکار فرد دارد. این اختلال، اگرچه در میان سالمندان شایع است، اما بسیاری از افراد مسن با وجود داشتن مشکلات جسمی، از زندگی خود رضایت دارند. افرادی که در جوانی به افسردگی مبتلا بوده‌اند، نسبت به دیگران در معرض خطر بیشتری برای افسردگی در سنین بالاتر هستند.
افسردگی یک چالش مهم در حوزه سلامت روان است که نیاز به درمان دارد. خوشبختانه، با دسترسی به داروهای مؤثر، امکان بهبود قابل توجهی وجود دارد. مشاوره، تجویز دارو و روش‌های درمانی مختلف می‌توانند در روند بهبودی به شما کمک کنند. اگر علائم افسردگی را در خود مشاهده می‌کنید، بهتر است هرچه سریع‌تر برای درمان اقدام کنید.
افسردگی در دوران سالمندی ممکن است هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد و انرژی، اشتها، خواب و علاقه شما به فعالیت‌ها، روابط و کارها را مختل کند. متاسفانه بسیاری از سالمندان علائم افسردگی را نادیده می‌گیرند یا برای دریافت کمک اقدام نمی‌کنند. دلایل متعددی برای این موضوع وجود دارد از جمله:
مهم است بدانید افسردگی بخشی طبیعی از پیری نیست و نشانه ضعف یا نقص شخصیت محسوب نمی‌شود. اگرچه تغییرات زندگی مانند بازنشستگی، از دست دادن عزیزان یا کاهش سلامت می‌توانند عوامل محرک باشند، اما راه‌هایی برای غلبه بر این چالش‌ها وجود دارد. با اقداماتی ساده می‌توانید دوباره شادی و امید را به زندگی خود بازگردانید.
انواع مختلف افسردگی در سالمندان شایع است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتنداز:
افسردگی اساسی: در این نوع افسردگی، علائمی ظاهر می‌شود که حداقل دو هفته ادامه دارد و به طور چشمگیری توانایی فرد در انجام کارهای روزانه را کاهش می‌دهد.
افسردگی مداوم (دیستایمیا): در این نوع افسردگی، فرد به مدت حداقل دو سال علائم افسردگی را نشان می‌دهد. البته شدت افسردگی در این حالت کمتر از افسردگی اساسی است و افراد مبتلا به دیستایمیا معمولاً می‌توانند کارهای روزانه خود را انجام دهند.
افسردگی ناشی از مواد/دارو: این نوع افسردگی به مصرف الکل، مواد مخدر یا داروهایی مانند مسکن‌ها مرتبط است.
افسردگی ناشی از ابتلا به بیماری: این نوع افسردگی با بیماری‌هایی مانند بیماری‌های قلبی یا سرطان مرتبط هستند.
همچنین، افسردگی سایکوز، افسردگی پس از یائسگی و افسردگی فصلی نیز در سالمندان مشاهده می‌شود.
شناخت علائم افسردگی اولین گام برای مدیریت آن است. این علائم عبارتنداز:
با افزایش سن، از دست دادن‌هایی مانند استقلال، سلامتی یا عزیزان امری طبیعی است و غم برای این فقدان‌ها یک واکنش سالم است. اما افسردگی بالینی با غم تفاوت دارد:
عوامل متعددی می‌توانند خطر افسردگی را افزایش دهند:
افسردگی حتی در مراحل پیشرفته قابل درمان است. در صورت مشاهده علائم، به دنبال درمان باشید و با پزشک مشورت کنید، زیرا برخی داروها و بیماری‌ها علائمی مشابه افسردگی ایجاد می‌کنند. پزشک با معاینه بیمار و انجام آزمایشات، احتمال وجود بیماری‌های فیزیکی را بررسی کرده و در صورت لزوم، بیمار را به یک متخصص سلامت روان ارجاع می‌دهد. روش‌های درمانی افسردگی سالمندان عبارتنداز:
روان‌درمانی: مشاوره و گفتگو درمانی به افراد کمک می‌کند تا احساسات، افکار و رفتار مضر خود را شناسایی و تغییر دهند. این درمان‌ها توسط متخصصین بهداشت روان از جمله روانشناسان، مددکاران اجتماعی بالینی و روان‌پزشکان انجام می‌شود. روش‌های متداول شامل درمان شناختی-رفتاری (CBT) و روان‌درمانی بین فردی (IPT) هستند.
تجویز دارو: داروهای ضدافسردگی در سالمندان هورمون‌های خلق‌وخو را تنظیم کرده و شیمی مغز را تغییر می‌دهند، مانند افزایش سروتونین. انواع مختلفی از این داروها بر اساس علائم بیمار تجویز می‌شوند و SSRIs معمولاً برای افراد مسن استفاده می‌شود.
الکتروشوک درمانی (ECT): در این روش چند الکترود بر روی جمجمه قرار می‌گیرند تا جریان الکتریکی ملایمی از مغز عبور کند. این درمان در صورتی استفاده می‌شود که دارو و روان‌درمانی مؤثر نبوده‌اند.
تحریک مغناطیسی مغز (rTMS): در روش rTMS، از دستگاه خاصی برای فعال‌سازی مغز استفاده می‌شود. این روش نیازی به بیهوشی ندارد و فقط نواحی خاصی از مغز را هدف قرار می‌دهد تا علائم افسردگی مانند خستگی، حالت تهوع و از دست دادن حافظه را کاهش دهد.
درمان ترکیبی دارو و روان‌درمانی تأثیر قابل‌توجهی در درمان افسردگی دارد. در صورت عدم بهبود علائم با دارو، به پزشک اطلاع دهید تا داروهای دیگر یا دوزهای متفاوتی تجویز شود. همچنین، روش‌های مکمل مانند مراقبه و یوگا به تسریع بهبودی کمک می‌کنند.
افسردگی و زوال عقل علائم مشابهی دارند، مانند مشکلات حافظه، کاهش انگیزه و احساس بی‌حوصلگی. با این حال، تفاوت‌های مهمی بین این دو وجود دارد. افسردگی با درمان مناسب، از جمله مشاوره و دارو، بهبود می‌یابد و افراد می‌توانند حافظه، انرژی و انگیزه خود را بازیابی کنند.
اما زوال عقل (مانند آلزایمر) معمولاً پیشرونده است و نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد. در موارد زوال عقل، توانایی‌های شناختی و حافظه به مرور زمان کاهش می‌یابد و افراد ممکن است به حمایت‌های بلندمدت نیاز داشته باشند. بنابراین، تشخیص صحیح و درمان مناسب هر یک از این شرایط بسیار مهم است.
ارتباط با دیگران: از انزوا و تنهایی پرهیز کنید و برای ملاقات با دوستان یا خانواده برنامه‌ریزی کنید، زیرا ارتباط حضوری تأثیر بیشتری بر روحیه دارد. در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنید و به گروه‌های حمایتی بپیوندید یا در فعالیت‌های داوطلبانه مشارکت کنید.
تقویت احساس هدفمندی و اعتماد به نفس: با یادگیری مهارت‌های جدید مانند موسیقی، نقاشی یا زبان، می‌توانید حس هدفمندی خود را تقویت کنید. فعال بودن در جامعه، شرکت در رویدادهای محلی و کمک به دیگران نیز مفید است. همچنین، توجه به آراستگی و ظاهر می‌تواند اعتماد به نفس شما را افزایش دهد.
عادات سالم را پیش بگیرید: فعالیت بدنی منظم، حتی پیاده‌روی کوتاه، می‌تواند اثری مشابه با داروهای ضدافسردگی داشته باشد. همچنین، با کاهش مصرف شکر و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده و انتخاب غذاهای سالم، یک رژیم غذایی مناسب را رعایت کنید.
افسردگی در سالمندان شایع است اما غیرقابل درمان نیست. با شناخت علائم، استفاده از روش‌های خودیاری و در صورت نیاز، دریافت کمک حرفه‌ای، می‌توان کیفیت زندگی را بهبود بخشید و از سال‌های طلایی زندگی نهایت بهره را برد.
