معتادان معمولاً برای کاهش میزان استفاده از مواد مخدر یا ترک و کنترل میزان مصرف مواد مخدر تلاش می کنند اما در این راه موفق نمی شوند. آن ها بارها و بارها واقعاً قول می دهند و عزم خود را جزم می کنند که اعتیاد خود را ترک کنند اما نمی توانند چون بیماری آن ها حالت مزمن و کهنه پیدا کرده است و آن ها اراده و قدرت تصمیم گیری و کنترل استفاده از مواد مخدر را از دست داده اند. میزان توانایی فرد برای کنترل خود در برابر مسائل و اتفاقات روزمره کاهش می یابد و همین طور در شرایط مصرف مواد کنترلی برای عدم مصرف در خود ندارد. فرد با وجود این که از خطرات ناشی از مواد مخدر آگاهی دارد ولی نمی تواند و یا نمی خواهد مصرف را قطع کند و همچنان به مصرف ادامه می دهد. حتی با وجود آسیب زدن به خود مواد مخدر مصرف می کند.
فرد معتاد با این که از عواقب سوء مصرف مواد مخدر آگاهی دارد باز هم بیشتر وقت خود را صرف تهیه و مصرف آن می کند. آن چه که موجب می شود عادتی به عنوان اعتیاد در نظر گرفته شود، تأثیر نامطلوبی است که آن عادت بر فرد می گذارد. بدین نحو که فرد درست به مانند زمانی که از یک الگوی رفتاری عادتی سود می برد، به همان شکل عمل اعتیادرآوری را آغاز می کند تا به ظاهر از آن رفتار استفاده برده باشد اما دیر یا زود این فعالیت با رفتار، در زندگی فرد اثر و نتایج منفی بر جا می گذارد ولی با این وجود همچنان به آن رفتار ادامه می دهد. رفتارهای اعتیاد آور در کوتاه مدت برای فرد لذت، آسودگی و دیگر نتایج خوش را به ارمغان می آورد ولی در دراز مدت چیزی جز درد و رنج، غم و مشکلات بیشتر نصیب فرد نخواهد کرد. برخی از صاحب نظران در زمینه اعتیاد به مواد مخدر خاطر نشان می کنند ملاکی که برای تشخیص اعتیاد به کار برده می شود، باید بر درگیری فرد با ضرر و آسیب آن عمل، متمرکز باشد و بر آن تأکید کند.
پیامدهای منفی که نتیجه رفتارهای اعتیاد آور است بر بسیاری از جنبه های متفاوت زندگی فرد اثر می گذارد، از جمله روابط، فرد معتاد اغلب به مدت طولانی از خانواده و دوستانش دور می ماند تا به دنبال مواد مصرفی خود باشد تا مصرف خود را تأمین کند در نتیجه پیمان شکنی می کند، نسبت به امور معمول زندگی بی علاقه می شود، درگیر بحث و نزاع می شود و دلخوری ها و رنجش ها افزایش می یابد همچنان که معتاد خود را از روابط موجود کنار می کشد و به لحاظ عاطفی به سردی می گراید، ارتباط های وی ضعیف شده و قطع می گردد و همین طور تلاش می کند هر نوع دخالت و مداخله دیگران را در جهت قطع مصرف مواد مخدر نادیده بگیرد و با آن ها به مخالفت برخیزد. کم کم نمی توان به حرف های او اعتماد کرد و آن ها را باور داشت.
