متخصصـان علـوم رفتـاری معتقدنـد اعتیـاد نتیجـه خالی بـودن خزانـه رفتـاری فــرد بــرای دسترســی بــه یــک واکنــش مناســب در برابــر اســترس های روزمــره اســت. بــه این معنــا کــه فــرد معتــاد چــون مهارت هــای لازم بــرای مقابلــه بــا اســترس های زندگــی را نیاموختــه اســت، به ناچــار به هنــگام درماندگــی بــه مصــرف مــواد مخدر پنــاه می بــرد.
کسـی کـه مایـل اسـت اعتیـاد بـه هـر نوع ماده مخدر را تـرک کنـد، ابتـدا بایـد در مقابل خـود و زندگیـش احسـاس تعهـد کنـد و مسـئولیت کارهایـش را بپذیـرد. ایـن به آن معنا نیسـت که خـودش را سـرزنش کند یا احسـاس گناه داشـته باشـد، بلکه به این معنا اسـت که بپذیـرد «من عامـل و مسـئول همـه رفتارهایم در زندگـی خودم هسـتم».
این کـه مـا بپذیریـم کـه قربانـی شـرایط بیرونـی نیسـتیم و می توانیـم عامـل و منبـع تغییـر در زندگیمـان باشـیم، گام ابتدایـی بـرای تغییرکردن اسـت. فردی کـه در برابر خود احسـاس مسـئولیت داشـته باشـد، همـواره تلاش می کند کـه زندگیـش را بهبـود ببخشـد و خـوب می دانـد کـه نداشـتن اطمینـان به خود، چـه مضراتـی ممکـن اسـت بـرای او داشـته باشـد. اگـر می خواهیـد خودتـان را دوبـاره بسـازید، بایـد بدانیـد فقـط یـک نفـر می توانـد ایـن کار را بکنـد، خودتان!
هیچکـس از بیـرون نمی توانـد بـه شـما کمـک کنـد تـا اعتیادتان به مواد مخدر را تـرک کنیـد. تـا زمانی که خودتـان نقـش و مسـئولیت خـود را در زندگـی نپذیریـد، تغییـر ممکـن نیسـت. زبردسـت ترین روانشناسـان نیـز بـا تقویـت خودبـاوری اسـت کـه بـه شـما کمک می کننـد، امـا در واقـع، مسـئولیت اصلـی تغییـر برعهـده خـود شماسـت. بـرای این کـه بـه ایـن مرحلـه برسـید بایـد یـاد بگیریـد کـه هرگز دیگران و اتفاقات گذشته را برای افتادنتان در دام بیماری اعتیاد سرزنش نکنید.
هرگز نوع رفتار دیگران را با خودتان بهانه نکنید. هرگــز دیگــران را در رفتارهایــی کــه تاکنــون مرتکــب شــده اید، مقصــر قلمــداد نکنیــد. شــاید در ظاهــر ســاده به نظــر برســد، امــا واقعیــت ایــن اســت کــه کنــار گذاشــتن بهانه هایــی ماننــد «دیگــران» و «گذشــته» از زندگــی و طــرز فکــر می توانــد بســیار دشــوار باشــد. اغلــب افــراد معتــاد، شکســت ها یــا ناکامی هــا و اعتیادشــان را به نحــوی بــه یکــی از ایــن دو عامــل نســبت می دهنـد. بـه این معنـا کـه یـا تجربه هـای تلـخ گذشـته و رفتارهـای غلـط والدیـن را به عنــوان عوامــل اعتیــاد عنــوان می کننــد یــا از دوســتان نابــاب نــام می برنــد.
یعنــی دفــاع از حقــوق خــود و بیــان افــکار و احساســات خویــش به شــیوه مســتقیم و صادقانــه. در واقــع، جــرأت ورزی عبــارت اســت از برخــورد قاطعانــه، مصمــم و پافشــاری بــر ایــده ای کــه فکــر می کنیــد درســت اســت، حتــی زمانی کــه هیچ کــس بــا شــما موافــق نباشــد. ممکــن اســت از شــما درخواســتی شــود کــه شــما بــا آن موافــق نیســتید.
ممکــن اســت در زمــان بحــث دربــاره یــک موضــوع خــاص، وقتــی دلایــل مخالفــت خــود را ابــراز می کنیــد، به نظــر دیگــران مســخره بیایــد یــا شــروع بــه دســت انداختن شــما کننــد. ممکــن اســت ده هــا مانــع محیطــی و فشــار از جانــب اطرافیــان وجــود داشــته باشــد تــا شــما را به ســمتی ســوق دهــد کــه قلبــاً بــا آن موافــق نیسـتید.
جـرأت ورزی یعنـی توانایـی ایسـتادن و مصمـم رفتارکـردن در چنیـن موقعیت هایــی کــه اغلــب ســاده ترین راه ممکــن، همرنگ شــدن بــا جماعــت اســت. یکــی از رایج تریــن موقعیت هایــی کــه ممکــن اســت نیــاز بــه ایــن مهــارت داشــته باشــید، زمانــی اســت کــه بــا وسوســه مصرف مــواد مخدر مواجــه می شــوید یــا زمانی کــه از طــرف دوســتان معتــاد بــه شــما پیشــنهاد می شــود کــه مــواد مخدر مصـرف کنیـد.
مهـارت دیگـری کـه در بحـث درمان اعتیـاد بسـیار مـورد تأکیـد قـرار می گیـرد، نه گفتـن اسـت کـه شـباهت زیـادی بـا مفهـوم قاطعیـت و جـرأت ورزی دارد. بـرای خیلـی از افـراد، به ویـژه در فرهنـگ ایرانـی کـه تعارف کـردن به عنـوان بخشـی از آداب معاشـرت تلقـی و پذیرفتـه شـده، نه گفتـن بسـیار دشـوار اسـت.
زندگـی اجتماعـی مسـتلزم رعایـت مـواردی اسـت که هـم حقـوق دیگـران و هم حقـوق فـرد در آن مـورد توجـه قـرار گیـرد. مهـارت نه گفتـن، یکـی از لازمه های موفقیـت فـرد در زندگـی شـخصی و اجتماعـی اسـت. وقتـی شـما نـه می گویید، در واقـع بـه فـرد مقابـل نشـان می دهیـد کـه خواسـته خودتـان (کـه مغایـر بـا خواسـته اوسـت) برایتـان در اولویـت قـرار دارد. نه گفتـن به معنـای پرخاشـگری، بی ادبـی و خودخواهـی نیسـت، بلکه بـه این معناسـت که شـما خودتان را دوسـت داریـد و بـرای برنامه هـا و اهـداف خودتـان هـم ارزش قائـل هسـتید.
