متادون یک داروی اوپیوئیدی است که با نام‌های تجاری مانند متادوز و دولوفین شناخته می‌شود. متادون که یک داروی مخدر است که برای تسکین درد شدید و مزمن استفاده می‌شود، به‌ویژه زمانی که سایر داروهای ضد درد کارایی نداشته یا قابل تحمل نباشند. این دارو با مسدود کردن سیگنال‌های درد در مغز عمل می‌کند.
علاوه بر این، متادون به عنوان درمانی برای اختلال مصرف مواد افیونی تجویز می‌شود، زیرا می‌تواند علائم ترک و میل به مصرف مواد را کاهش دهد. تأثیرگذاری این دارو در درمان اعتیاد زمانی بیشتر است که همراه با مشاوره و رفتار درمانی مورد استفاده قرار گیرد. متادون در دسته داروهای افیونی قرار دارد.
برخلاف هروئین و مورفین، متادون موجب سرخوشی شدید نمی‌شود، زیرا به گونه‌ای طراحی شده که اثرات لذت‌بخش سایر مواد افیونی را مهار کند. در صورتی که فرد تحت درمان با متادون از هروئین استفاده کند، این دارو اثرات سرخوشی آن را مسدود خواهد کرد.
متادون یک داروی کنترل‌شده است که برای کاهش هوس و مدیریت اعتیاد تجویز می‌شود. بیمارانی که در برنامه‌های درمانی سرپایی قرار دارند، معمولاً باید روزانه به کلینیک مراجعه کنند تا دوز تجویز‌شده خود را دریافت کنند.
این مخدر قوی پتانسیل اعتیادآوری دارد، به‌ویژه در افرادی که سابقه وابستگی به مواد افیونی دارند و از متادون برای ترک هروئین استفاده می‌کنند. برخی حتی این دارو را به‌عنوان ماده ترجیحی خود انتخاب می‌کنند. هرگونه مصرف بیش از حد مجاز یا استفاده بدون نسخه از متادون به‌عنوان سوءمصرف در نظر گرفته می‌شود.
اعتیاد به متادون می‌تواند موضوعی بحث‌برانگیز باشد، زیرا بسیاری از متخصصان پزشکی آن را ابزاری مؤثر در درمان وابستگی به هروئین می‌دانند. با این حال، مانند سایر مواد مخدر، مصرف طولانی‌مدت متادون نیز می‌تواند منجر به وابستگی شود.
این وابستگی ممکن است به دلیل اثر تسکین‌دهنده دارو شکل بگیرد و با گذشت زمان، فرد برای تجربه همان تأثیرات نیاز به مصرف دوزهای بالاتری پیدا کند.
برخی از عوارض شایع متادون شامل موارد زیر است:
متادون ممکن است عوارض جدی‌تری نیز ایجاد کند، از جمله:
در صورت مشاهده این علائم یا هر عارضه غیرعادی دیگر، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. برای کاهش خطر عوارض، متادون را طبق دستور پزشک مصرف کنید و از مصرف طولانی‌مدت بدون تجویز خودداری نمایید.
همچنین، قبل از شروع درمان، مشکلات سلامتی قبلی خود، مانند آسیب‌های سر، ضربان قلب نامنظم یا اختلالات تنفسی را با پزشک در میان بگذارید، زیرا این شرایط می‌توانند خطر عوارض جدی را افزایش دهند.
علاوه بر عوارض جانبی، مصرف طولانی مدت متادون ممکن است خطراتی مانند وابستگی، علائم ترک و مصرف بیش از حد را به همراه داشته باشد. همچنین، این دارو می‌تواند برای نوزادان مشکلات جدی ایجاد کند.
در صورت مصرف متادون در دوران بارداری، نوزاد ممکن است پس از تولد دچار علائم ترک شود که در برخی موارد می‌تواند خطرناک باشد. در صورت مشاهده علائم زیر، فوراً با پزشک تماس بگیرید:
متادون می‌تواند از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود و باعث بروز عوارض زیر شود:
در صورت مشاهده این علائم یا هر نشانه غیرعادی دیگر، فوراً با پزشک کودک خود مشورت کنید. همچنین، قبل از قطع شیردهی با پزشک مشورت کنید، زیرا ممکن است نیاز باشد روند از شیر گرفتن نوزاد به‌صورت تدریجی انجام شود تا از بروز علائم ترک جلوگیری شود.
مصرف طولانی مدت یا نادرست متادون می‌تواند منجر به وابستگی و اعتیاد شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که فرد طبق تجویز پزشک دارو را مصرف نکند، مانند ترکیب آن با سایر مواد، مصرف بدون نسخه، یا استفاده از دوزهای بالاتر از مقدار توصیه شده. علائم اعتیاد به متادون عبارتنداز:
افرادی که به متادون وابسته هستند و مصرف آن را متوقف می‌کنند، ممکن است علائم جسمی و روانی ترک را تجربه کنند، از جمله:
برای کاهش شدت علائم ترک، بهتر است قبل از قطع مصرف با پزشک مشورت کنید. در بیشتر موارد، پزشک توصیه می‌کند دوز متادون به‌تدریج کاهش یابد تا بدن به‌طور کنترل‌شده با قطع دارو سازگار شود.
مصرف بیش از حد (اوردوز) متادون ممکن است در نتیجه مصرف بیش از اندازه یا ترکیب آن با سایر داروها رخ دهد. به‌ویژه، ترکیب متادون با داروهای مضعف سیستم عصبی مرکزی (CNS) خطر مصرف بیش از حد را افزایش می‌دهد.
این داروها شامل بنزودیازپین‌هایی مانند کلونوپین و زاناکس، داروهای خواب‌آور غیربنزودیازپین مانند آمبین و لونستا، و باربیتورات‌هایی مانند لومینال و نمبوتال هستند. علائم شایع مصرف بیش از حد متادون:
در صورت مشاهده این علائم در خود یا فردی دیگر، باید بلافاصله به دنبال کمک پزشکی اورژانسی باشید، زیرا مصرف بیش از حد متادون می‌تواند زندگی را تهدید کند.
روش‌های متعددی برای ترک متادون وجود دارد، اما در صورتی که این فرایند تحت نظارت پزشک متخصص و باتجربه انجام نشود، احتمال شکست آن بسیار بالا خواهد بود.
در میان روش‌های مختلف، کاهش تدریجی دوز مصرف و شرکت در جلسات مشاوره و روان‌درمانی، بهترین راهکار محسوب می‌شود. این فرایند باید در یک مرکز ترک اعتیاد معتبر و تحت نظارت کادر پزشکی و پرستاری انجام شود تا میزان مصرف متادون به‌تدریج کاهش یابد و در نهایت قطع شود.
با توجه به عوارض شدید جسمی و روانی ناشی از قطع مصرف متادون و خطرات احتمالی آن، ترک این دارو در خانه به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. هرچه دوز مصرفی کاهش پیدا کند، فرد با مشکلات جسمانی و چالش‌های روانی بیشتری روبه‌رو می‌شود. از آنجایی که در محیط منزل امکانات تخصصی و نظارت پزشکی وجود ندارد، ترک متادون در خانه می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی و شکست در روند درمان شود.
فرایند ترک متادون برای هر فرد متفاوت بوده و پزشک متخصص با توجه به شرایط بیمار، برنامه درمانی مناسبی را تعیین می‌کند. متادون، مانند بسیاری از داروهای اعتیادآور، نباید به‌طور ناگهانی کنار گذاشته شود، زیرا این کار می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری مانند سرگیجه، بی‌خوابی شدید و حتی ایست قلبی را به دنبال داشته باشد.
کلینیک روانپزشکی و ترک اعتیاد دی با بیش از دو دهه سابقه درخشان در زمینه ترک انواع مواد مخدر، به صورت بیست و چهار ساعته پذیرای بیماران گرامی می‌باشد.
