در ادامه به بررسی اثرات ناشی از مصرف الکل و پیامدهای آن بر مغز خواهیم پرداخت.
اگر فرد پس از یک شب مصرف زیاد الکل نتواند تمامی وقایع را به یاد آورد، این وضعیت به عنوان فراموشی ناشی از الکل شناخته می‌شود. این حالت زمانی رخ می‌دهد که الکل بر بخشی از مغز به نام هیپوکامپ تأثیر بگذارد.
هیپوکامپ وظیفه دارد خاطرات کوتاه‌مدت را به خاطرات بلندمدت تبدیل کند، اما مصرف زیاد الکل در مدت زمان کوتاه می‌تواند این فرایند را مختل کند. طبق گزارش مؤسسه ملی سوء مصرف الکل و الکلیسم (NIAAA)، زنان نسبت به مردان بیشتر در معرض خطر فراموشی ناشی از الکل قرار دارند.
اگرچه الکل ممکن است در ابتدا احساس شادی ایجاد کند، اما در طولانی‌مدت می‌تواند باعث بروز افسردگی یا تشدید آن شود. این تأثیر به دلیل کاهش تولید سروتونین و نوراپی‌نفرین در مغز است. این دو انتقال‌دهنده عصبی نقش مهمی در تنظیم خلق‌وخو دارند. کمبود آن‌ها می‌تواند علائم افسردگی زیر را به همراه داشته باشد:
روانپریشی شرایطی است که در آن فرد به‌طور موقت ارتباط خود را با واقعیت از دست می‌دهد. علائم آن شامل اضطراب، توهم (مانند شنیدن، دیدن یا حس کردن چیزهایی که وجود ندارند) و هذیان (داشتن باورهایی که پایه‌ای در واقعیت ندارند) است.
مصرف طولانی‌مدت الکل می‌تواند با تأثیر بر گیرنده‌های عصبی مغز (مولکول‌هایی که پیام‌های سلول‌های مغزی را دریافت می‌کنند)، منجر به بروز روانپریشی شود. برخی افراد در حین مصرف زیاد الکل دچار روانپریشی ناشی از الکل می‌شوند، در حالی که عده‌ای دیگر این وضعیت را به‌عنوان یکی از علائم ترک الکل تجربه می‌کنند.
نوشیدن مداوم و زیاد الکل باعث می‌شود مغز به حالت افسرده و کند عادت کند. هنگامی که مصرف الکل را متوقف می‌کنید، مغز باید به حالت طبیعی خود بازگردد. در این فرایند سازگاری، ممکن است فرد دچار یک نوع شرایط ترک شدید به نام دلیریوم ترمنس که به آن روان‌آشفتگی الکلی یا جنون الکلی نیز می‌گویند شود. علائم رایج این حالت عبارتنداز:
کوچک شدن مغز زمانی رخ می‌دهد که مغز بخشی از ماده خاکستری (شامل اجسام سلولی) و ماده سفید (مسئول مسیرهای ارتباطی سلول‌ها) را از دست می‌دهد. این کاهش می‌تواند باعث اختلال در ارتباط بین سلول‌های مغزی و در نتیجه کاهش عملکرد مغز شود.
برای مثال، ممکن است یادگیری اطلاعات جدید یا به خاطر آوردن اطلاعات قدیمی برای شما دشوار شود. به‌طور کلی، هرچه میزان مصرف الکل بیشتر باشد، احتمال بروز کوچک شدن مغز نیز افزایش می‌یابد.
تا 80 درصد افراد مبتلا به اختلال مصرف الکل (که اعتیاد به الکل نیز نامیده می شود) کمبود تیامین دارند. تیامین که ویتامین B1 نیز نامیده می شود، یک ماده مغذی ضروری است که به تبدیل غذا به انرژی برای مغز و سیستم عصبی کمک می کند. در صورت کمبود تیامین، ممکن است نوعی زوال عقل به نام سندرم ورنیکه – کورساکوف (Wernicke–Korsakoff syndrome) ایجاد شود.
این سندرم از دو حالت مجزا تشکیل شده است: آنسفالوپاتی Wernicke که باعث آسیب مغزی می شود و سندرم کورساکوف که در نتیجه آسیب به قسمت های خاصی از مغز ایجاد می شود. علائم شایع سندرم Wernicke-Korsakoff عبارتنداز:
مصرف بیش از حد الکل می‌تواند به آسیب جدی کبد منجر شود. کبد آسیب‌دیده قادر به پاک‌سازی سموم (مانند آمونیاک) از خون نخواهد بود. این سموم ممکن است به مغز رسیده و به سلول‌های آن آسیب بزنند، که در نتیجه باعث بروز اختلال عصبی به نام انسفالوپاتی کبدی می‌شود. علائم این اختلال شامل موارد زیر است:
سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که مغز به مقدار کافی خون دریافت نمی‌کند. مصرف الکل می‌تواند عواملی را ایجاد کند که مانع جریان خون به مغز می‌شوند، از جمله:
آسیب تروماتیک مغزی به هر نوع ضربه، ضربه یا آسیب نافذ به سر اطلاق می‌شود که عملکرد مغز را مختل کند. در موارد خفیف، ممکن است فرد دچار از دست دادن کوتاه‌مدت هوشیاری شود، در حالی که آسیب تروماتیک مغزی شدیدتر می‌تواند منجر به بی‌هوشی طولانی‌مدت و آسیب دائمی به مغز گردد.
افرادی که مصرف زیاد الکل دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آسیب تروماتیک مغزی قرار دارند، زیرا الکل توانایی قضاوت را مختل می‌کند. با کاهش قضاوت، احتمال بیشتری وجود دارد که فرد در موقعیت‌های خطرناکی مانند تصادف، سقوط یا درگیری قرار بگیرد که می‌تواند منجر به آسیب تروماتیک مغزی شود.
مصرف الکل در دوران بارداری می‌تواند رشد مغز جنین را تحت تأثیر قرار دهد. به‌عنوان مثال، ممکن است باعث مرگ زودرس برخی سلول‌های مغزی شده یا از حرکت آن‌ها به مناطق صحیح مغز جلوگیری کند. این مشکلات می‌توانند منجر به بروز سندرم جنین الکلی شوند. کودکانی که با سندرم جنین الکلی متولد می‌شوند ممکن است علائمی مانند اندازه کوچک سر، بیش‌فعالی، تأخیر در گفتار و ناتوانی‌های یادگیری را تجربه کنند.
اگر دچار عوارض مصرف الکل شده‌اید و نتوانسته‌اید به تنهایی آن را ترک کنید، توصیه می‌شود در اسرع وقت از مراکز تخصصی ترک اعتیاد کمک بگیرید. مقابله با اعتیاد به الکل بدون کمک دیگران دشوار است و در حین ترک، علائم ناخوشایند و خطرناکی ممکن است ظاهر شوند.
بهترین اقدام این است که هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص مراجعه کنید. پذیرش مشکل و تلاش برای درمان، اولین قدم در مسیر بهبودی است. تجربه نشان داده که قطع کامل مصرف الکل همراه با حمایت خانواده، دوستان و پزشک معالج، مؤثرترین راه درمان است.
کلینیک روانپزشکی و ترک اعتیاد دی با بیش از دو دهه سابقه درخشان در زمینه ترک انواع مواد مخدر، به صورت بیست و چهار ساعته پذیرای بیماران گرامی می‌باشد.
