اعتیاد به مواد مخدر یکی از معضلات اساسی در کشور ماست. در سال های اخیر روند اعتیاد به مواد مخدر تغییرات کمی و کیفی زیادی در جامعه داشته است. به عبارتی، در کنار افزایش تعداد معتادان در کشور، شاهد تغییر در نوع مواد مصرفی نیز بوده ایم. متأسفانه مواد متداول کنونی علاوه بر عوارض و مخاطرات مواد قدیمی تر، پیامدهای خاص و مهلک دیگری نیز دارند و برای نوجوانان و جوانان تهدیدی جدی به شمار می روند. بررسی ها نشان می دهد، علی رغم وجود همه عوامل مخاطره آمیز افراد بسیاری قادرند از وضع پر مخاطره به سلامت عبور کنند و هرگز خود را درگیر و دربند مواد مخدر نکنند.
در دنیای امروز نقش خانواده و محیط امن و آرام خانواده روز به روز کاهش یافته است و خانواده فقط به مرکز خلق انسان های جدید تبدیل شده که وظیفه آن تربیت انسان برای حضور در جامعه صنعتی و تنش آور است. بی توجهی به منابع انرژی سرشاری که باید در خانواده تأمین شود و در دشواری های زندگی روزمره حامی فرد باشد، راه اعتیاد به و آلوده شدن به مواد مخدر را در برابر فرزندان و اعضای خانواده باز می کند. در واقع در جامعه امروز انواع مواد مخدر جای مراکز عاطفی و آرام خانواده را گرفته و بیشتر افراد به سبب کمبود این عواطف و برای پرکردن جای خالی خانواده امن به سمت اعتیاد کشیده می شوند. امید که قدر و ارزش و منزلت خانواده هر چه بیشتر و بهتر در جامعه ما شناخته شود و اکثر انرژی ها به سمت تقویت این کانون با ارزش هدایت گردد.
در بررسی های انجام شده درباره نوجوانانی که در شرایط پر خطر (خانواده های از هم گسیخته، اعتیاد، فقر، سوء رفتار، محله های جرم خیز و...) زندگی کردند، مشاهده شده است که بیش از سی درصد آنان (چند برابر افراد عادی) در آینده با مشکلاتی از قبیل اعتیاد و افسردگی مواجه می شوند اما حداقل پنجاه درصد نوجوانان پرورش یافته در چنین شرایطی نه فقط تحت تأثیر قرار نگرفتند، بلکه توان اجتماعی خود را بهبود بخشیده و به زندگی موفقی (حتی بالاتر از افراد عادی) دست یافته اند. گویی این نوجوانان به جلیقة ضد گلوله مسلح بودند که آنان را در برابر گلوله ها حفاظت کرده است. چنین افرادی را تاب آور می نامند. هفتاد درصد از دانشمندان، نخبگان و افرادی که به سطوح بالای اجتماعی رسیده اند، از جمله افراد تاب آور به شمار می روند.
عوامل مبارزه با اعتیاد به دو دستة فردی و محیطی تقسیم شده است. عوامل فردی شامل خلق و خوی آسان گیر، بهرة هوشی بالا، خود اثربخشی، ارزیابی واقع بینانه از محیط، مهارت های حل مشکلات اجتماعی، احساس مسئولیت، همدلی، دل دیگران را به دست آوردن، شوخ طبعی و توانایی سازگاری می باشد و عوامل محیطی شامل عوامل حفاظت کننده در خانواده، مدرسه، دانشگاه و جامعه، از جمله مراقبت های زودرس والدین، تشویق و روابط گرم و صمیمی با یک بزرگ تر، محیط خانوادگی گرم و صمیمی، توقعات متعادل والدین، مسئولیت پذیری و پاسخگو بودن خانواده، الگوی مثبت، نظارت و مهارت های والدینی مناسب، سنت ها و مقررات خانوادگی، حمایت از شایستگی ها و اهداف زندگی جوانان، حمایت خانوادگی مستمر، فرصت دادن به دانش آموزان و دانشجویان برای انجام فعالیت های گوناگون، وجود جو حمایتگر مدرسه، دانشگاه و هنجارهای مثبت جامعه است.
