توتون، برگ های خشک شده نوعی از گیاه تنباکو است که می تواند به صورت کشیدنی (دود کردن) و احیاناً جویدنی، توتون پیپ، قلیان و ... مورد استعمال قرار گیرد. تنباکو عموماً به نوع خاصی از این گیاه گفته می شود که جهت استعمال به صورت سیگار، سیگار برگ از آن استفاده می شود، تنباکو در میان قبایل آمریکای شمالی و مرکزی در قرن شانزده میلادی کشف گردید. تنباکو مصرف پزشکی ندارد و از نظر طبقه بندی فارماکولوژی موجب تحریک یا تضعیف سیستم مرکزی اعصاب می گردد.
ترکیبات خطرناک سیگار نیکوتین، تار و مونواکسید کربن است. تار و دود سیگار موجب تحریک زیاد نسوج و همچنین ترشحات نایچه ها و بزاق دهان می گردد. تار موجود در سیگار در ریه ها جمع می گردد و موجب ناراحتی های دستگاه تنفسی از جمله برونشیت مزمن، تنگی نفس و آمفیزم ریوی می شود.
از دیگر عوارض جسمی مصرف سیگار، افزایش فشار خون و ضربان قلب، گشاد شدن مردمک چشم، کاهش اشتها، اسهال، استفراغ و گیجی است. مسمومیت ناشی از نیکوتین در فرد ایجاد لرزش، استفراغ، اختلالات تنفسی و اغلب فلج شدن دستگاه تنفسی و تشنج شدید می نماید. مونواکسید کربن موجود در سیگار علاوه بر آسیب رساندن به فرد سیگاری به اطرافیان وی نیز همان آسیب را می رساند. یک نخ سیگار کمتر از یک میلی گرم نیکوتین وارد خون می کند. چنانچه دو یا سه قطره از نیکوتین خورده شود، موجب مرگ آنی می گردد و این، سمیت زیاد این ماده را می رساند.
وقتی که سیگار خورده شود، نیکوتین به آهستگی در معده جذب می گردد و از این رو است که اغلب می توان کودکان خردسالی را که اشتباهاً سیگاری را خورده اند، از مرگ نجات داد. تار موجود در سیگار ایجاد سرطان می کند که رایج ترین نوع آن سرطان دستگاه های هاضمه، ریه، دهان، گلو و حنجره است.
علاوه بر آن عوارض جسمی دیگری از جمله اختلالات و بیماری های تنفسی، بسته شدن عروق و زخم معده بسیار رایج است. سیگار کشیدن موجب تنگ شدن عروق می شود، میزان ویتامین سی در بدن کم می کند و ایجاد زخم های پوستی که به کندی خوب و ترمیم می شوند می نماید، درجه مصونیت بدن را در برابر بیماری ها کاهش می دهد.
تحقیقات نشان می دهد که هر نخ سیگار پنج دقیقه از عمر انسان را می کاهد. کودکان مادران سیگاری در زمان تولد از وزن کمتری برخوردارند و اغلب در خطر نارس به دنیا آمدن قرار دارند و از نظر ذهنی و رشد و نوع رفتار نیز در مقایسه با کودکان مادران غیر سیگاری در سطح پائین قرار دارند. بیشتر افراد سیگاری از نظر فیزیکی و روانی به مصرف دخانیات وابستگی پیدا می کنند.
گیاه تنباکو، نیکوتیانا، احتمالاً بیش از هر گیاه دیگری مسئول مرگ و میر بوده است. در حال حاضر، مصرف دخانیات باعث بیش از سه میلیون مرگ و میر در سراسر جهان است و اگر روند فعلی ادامه سیگار کشیدن ادامه یابد مرگ و میر سالانه حدود ده میلیون نفر خواهد شد. هنوز هم می شود بدون تردید دخانیات را مهمترین عامل مرگ و میر زودرس و بیماری های قابل اجتناب در جهان دانست.
