ترامادول یک داروی مخدر تجویزی است که برای تسکین دردهای متوسط استفاده می‌شود. این دارو معمولاً برای کاهش درد پس از جراحی یا درمان دردهای مزمن ناشی از بیماری‌هایی مانند فیبرومیالژیا تجویز می‌شود.
ترامادول یک ترکیب صناعی مشابه کدئین و یک آگونیست ضعیف گیرنده‌های عصبی است. مکانیسم اثر ترامادول بر پایه اتصال به گیرنده‌های مواد افیونی در مغز است که منجر به کاهش درد می‌شود. بخشی از اثر ضددردی این دارو از طریق مهار بازجذب نوراپی‌نفرین و سروتونین اعمال می‌شود.
اگرچه این دارو در درمان دردهای حاد و مزمن خفیف تا متوسط مؤثر است، اما نسبت به سایر مسکن‌های مخدر قدرت کمتری دارد. بااین‌حال، مصرف طولانی‌مدت یا استفاده از دوزهای بالاتر از حد مجاز می‌تواند منجر به وابستگی و اعتیاد شود.
ترامادول در دو شکل خوراکی و تزریقی موجود است. نوع خوراکی آن به‌صورت قرص و کپسول با دوزهای مختلف عرضه می‌شود، درحالی‌که نوع تزریقی آن، به دلیل احتمال سوءمصرف، امروزه عمدتاً در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مصرف ترامادول می‌تواند منجر به وابستگی جسمی و روانی شود، به همین دلیل باید تنها تحت نظر پزشک تجویز و مصرف شود. این دارو با نام‌های تجاری گوناگون در بازار ایران در دسترس است، اما استفاده خودسرانه از آن می‌تواند پیامدهای جدی جسمی و روانی به همراه داشته باشد. علاوه بر این، حتی در موارد مصرف درمانی، گزارش‌هایی از بروز تشنج ناشی از مصرف ترامادول ثبت شده است.
افرادی که ترامادول را به‌صورت نادرست مصرف می‌کنند یا بیش‌ازحد از آن استفاده می‌کنند، در معرض خطر اعتیاد قرار دارند. حتی در برخی موارد، کسانی که مطابق تجویز پزشک از این دارو استفاده می‌کنند نیز ممکن است دچار وابستگی شوند.
مصرف طولانی‌مدت و مداوم ترامادول می‌تواند منجر به ایجاد تحمل نسبت به دارو شود، به این معنا که فرد برای دستیابی به اثرات مشابه نیاز به دوزهای بالاتری دارد. علاوه بر این، قطع ناگهانی مصرف ممکن است علائم ترک مانند تحریک‌پذیری، افسردگی و نشانه‌های شبیه آنفولانزا را به همراه داشته باشد.
تحمل دارویی و بروز علائم ترک از نشانه‌های رایج وابستگی به ترامادول محسوب می‌شوند. این علائم می‌توانند نشان‌دهنده اعتیاد به ترامادول باشند، که یک اختلال عصبی مزمن تحت تأثیر عوامل ژنتیکی، روانی-اجتماعی و محیطی است.
از دیگر نشانه‌های اعتیاد به این دارو می‌توان به میل شدید به مصرف، مشکلات در روابط شخصی به دلیل مصرف مواد مخدر و ناتوانی در کنترل مصرف ترامادول اشاره کرد.
برخی افراد به دلیل اثرات آرام‌بخش و ایجاد احساس سرخوشی از متادون سوءاستفاده می‌کنند. مصرف‌کنندگان ترامادول معمولاً حس آرامش و شادی را تجربه می‌کنند. در مواردی، افرادی که دچار درد شدید هستند، ممکن است دوزهای بالاتری از این دارو مصرف کنند که این امر خطر عوارض جدی مانند تشنج و افسردگی تنفسی را افزایش می‌دهد.
ترامادول به‌عنوان یک سرکوب‌کننده سیستم عصبی مرکزی، باعث کاهش عملکرد ریه و قلب می‌شود. افرادی که دوزهای بسیار بالاتر از حد تجویز شده مصرف می‌کنند، ممکن است دچار ایست تنفسی شده و در معرض خطر اوردوز کشنده قرار بگیرند. علائم اوردوز ترامادول ممکن است شامل موارد زیر باشد:
در برخی موارد، ترامادول همراه با سایر داروها مورد سوءمصرف قرار می‌گیرد که به این وضعیت چند دارویی گفته می‌شود. افراد معمولاً این دارو را با مواد دیگر ترکیب می‌کنند تا اثرات آن را تقویت کرده یا برای خود درمانی از آن استفاده کنند. سوءمصرف و وابستگی به ترامادول اغلب در کنار مصرف مواد زیر مشاهده می‌شود:
مصرف هم‌زمان ترامادول با سایر مواد، خطر اعتیاد را افزایش می‌دهد. ازآنجاکه ترامادول یک سرکوب‌کننده سیستم عصبی مرکزی است، ترکیب آن با دیگر داروهای مضعف سیستم عصبی مرکزی مانند الکل، مواد افیونی و آرام‌بخش‌ها می‌تواند بسیار خطرناک باشد. این ترکیب ممکن است منجر به افسردگی تنفسی، افزایش خطر تشنج و حتی اوردوز شود.
علائم ترک ترامادول در افراد مبتلا به وابستگی می‌تواند شدید و در برخی موارد خطرناک باشد. فرایند ترک و درمان وابستگی به ترامادول معمولاً شامل سم‌زدایی دارویی، برنامه‌های درمانی بستری یا سرپایی، و شرکت در گروه‌های حمایتی و درمانی است.
انجام سم‌زدایی تحت نظارت پزشکی در کلینیک‌های تخصصی ترک اعتیاد، روشی ایمن و مؤثر برای آغاز فرایند ترک و غلبه بر اعتیاد به این دارو است. در مراکز درمانی، سم‌زدایی پزشکی به‌عنوان بخشی از برنامه‌های بستری و سرپایی ارائه می‌شود.
پس از سم‌زدایی و رفع وابستگی جسمی، تمرکز درمان بر مقابله با اعتیاد روانی به این دارو خواهد بود. برنامه‌های بستری و سرپایی شامل روش‌های درمانی مختلفی مانند مشاوره فردی و جلسات گروه‌درمانی هستند که به روند بهبودی کمک می‌کنند.
پس از تکمیل فرایند بازتوانی، گروه‌های حمایتی و جلسات درمانی مداوم می‌توانند به افراد کمک کنند تا هوشیاری خود را حفظ کنند. همچنین، حمایت خانواده و دوستان نقش کلیدی در موفقیت روند بهبودی دارد.
