غفلت از سلامت روان بر طرز تفکر، احساسات، مدیریت استرس و تعاملات اجتماعی تأثیر می‌گذارد. یکی از دلایل بی‌توجهی به سلامت روان، انگ اجتماعی مرتبط با مراجعه به مشاور است. پایین بودن سطح سواد سلامت نیز باعث نادیده گرفتن خودمراقبتی می‌شود. با وجود کاهش نسبی این انگ، سلامت روان هنوز اولویت بسیاری از مردم نیست.
دکتر محمد رضا شالبافان، روانپزشک و سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، بیان کرد که سلامت روان موضوعی همه جانبه است و شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی می‌تواند منشاء آسیب‌های روانی باشد.
دکتر شالبافان تأکید کرد که تمامی نهادها باید در بهبود سلامت روان و کاهش آسیب‌ها نقش داشته باشند. او عنوان کرد که از هر چهار نفر در کشور، یک نفر به اختلالات روان مبتلاست و افسردگی و اضطراب شایع‌ترین مشکلات هستند و پس از همه‌گیری کووید۱۹، اختلالات روانی افزایش یافته و نیاز به برنامه‌ریزی برای کاهش آسیب‌های روانی است.
اختلالات روانی شامل الگوهای رفتاری یا روانی هستند که زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند. بیش از 200 نوع اختلال روانی وجود دارد که افسردگی و اضطراب از شایع‌ترین اختلالات هستند. در ادامه، تعدادی از رایج‌ترین انواع اختلالات روانی آورده شده است.
اختلالات عصبی رشدی: اختلالات عصبی رشدی نوعی اختلالات روانی هستند که بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارند و مشکلاتی در یادگیری، رفتار، حافظه و مهارت‌های اجتماعی ایجاد می‌کنند. شایع‌ترین این اختلالات شامل اختلال طیف اوتیسم و اختلال نقص توجه-بیش فعالی (ADHD) هستند.
طیف اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روانپریشی: طیف اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روانپریشی شامل مجموعه‌ای از اختلالات روانی است که ویژگی‌های مشترکی مانند تغییرات در تفکر، احساسات و رفتار دارند. این اختلالات می‌توانند منجر به قطع ارتباط فرد با واقعیت شوند.
اختلالات دوقطبی: اختلال دوقطبی با تغییرات شدید در خلق و خو، فعالیت و سطح انرژی مشخص می‌شود. این اختلال شامل دوره‌های شیدایی یا هیپومانیا (خلق و خوی بالا) و دوره‌های افسردگی است. اختلال دوقطبی به سه نوع تقسیم می‌شود: اختلال دوقطبی نوع 1، اختلال دوقطبی نوع 2 و اختلال سیکلوتایمی (خلق ادواری).
اختلالات افسردگی: اختلالات افسردگی شامل گروهی از اختلالات روانی هستند که با حالت‌های غمگین، ناامیدی یا تحریک‌پذیری همراه با علائم فیزیکی و شناختی مشخص می‌شوند. این اختلالات از نظر مدت زمان، زمان بروز و علل متفاوت هستند. برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از: اختلال بی نظمی خلقی اخلالگر، اختلال افسردگی اساسی، اختلال افسردگی مداوم، اختلال ملال پیش از قاعدگی، اختلال افسردگی ناشی از مواد/دارو و اختلال افسردگی ناشی از یک بیماری.
اختلالات اضطرابی: اختلالات اضطرابی با ترس، نگرانی و اضطراب بیش از حد و مداوم همراه با اختلالات رفتاری مشخص می‌شوند. انواع اختلالات اضطرابی شامل اختلال اضطراب فراگیر، اختلال اضطراب اجتماعی، فوبی خاص، اختلال پانیک، اختلال اضطراب جدایی، آگورافوبیا و لالی انتخابی هستند.
اختلالات وسواس فکری-عملی: اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) نوعی اختلال اضطرابی است که در آن فرد به طور مکرر افکار یا احساسات خاصی را تجربه می‌کند. این افکار باعث می‌شوند که فرد به طور مکرر رفتارهای خاصی را انجام دهد، که این رفتارها می‌توانند به پریشانی یا اختلال در زندگی روزمره او منجر شوند.
اختلالات مرتبط با تروما و استرس: اختلالات مربوط به تروما و عوامل استرس‌زا شامل قرار گرفتن در معرض رویدادهای استرس‌زا یا آسیب‌زا هستند و شامل اختلال دلبستگی واکنشی، اختلال آمیختگی بازداری نشده، اختلال استرس پس از سانحه، اختلال استرس حاد، اختلال سوگ بلندمدت و اختلالات سازگاری می‌شوند.
اختلالات تجزیه‌ای: اختلالات تجزیه‌ای شامل قطع ارتباط بین افکار، خاطرات، محیط، اعمال و هویت هستند. افراد مبتلا به این اختلالات به طور غیرارادی از واقعیت فرار می‌کنند که باعث مشکلات روزمره می‌شود. این اختلالات شامل اختلال هویت تجزیه‌ای و اختلال مسخ شخصیت یا واقعیت هستند.
اختلالات علائم جسمانی: اختلال علائم جسمی شامل مشغولیت مداوم با علائم فیزیکی واقعی است که عملکرد روزمره را دشوار و منجر به پریشانی عاطفی می‌شود. واکنش افراطی به این علائم زندگی فرد را مختل می‌کند.
اختلالات دفع: اختلالات دفع در کودکان شامل مشکلات مداوم در دفع مدفوع یا ادرار است که بیش از سه ماه طول می‌کشد. این اختلالات شامل بی‌اختیاری مدفوع و بی‌اختیاری ادرار هستند.
اختلالات خوردن: اختلالات خوردن با نگرانی‌های وسواسی درباره وزن و الگوهای غذایی مخرب مشخص می‌شوند که بر سلامت جسمی و روانی تأثیر منفی دارند. این اختلالات شامل بی‌اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی، اختلال پرخوری، هرزه‌خواری، اختلال اجتناب یا محدودیت غذا و اختلال نشخوار هستند.
اختلالات خواب: اختلالات خواب شامل وقفه در الگوهای خواب است که باعث پریشانی و تأثیر منفی بر عملکرد روزانه می‌شود. نمونه‌هایی از این اختلالات عبارتند از: بی‌خوابی، پرخوابی، حمله خواب، اختلالات خواب مرتبط با تنفس، کابوس، سندرم پای بی‌قرار، و اختلالات خواب با حرکت سریع یا بدون حرکت سریع چشم.
اختلالات جنسی: این اختلالات به مشکلاتی اشاره دارد که مانع از دستیابی فرد یا زوج به رضایت در فعالیت‌های جنسی می‌شوند و ممکن است در هر مرحله از چرخه پاسخ جنسی ظاهر شوند. علل این اختلالات می‌تواند فیزیکی (بیماری‌های مزمن، عوارض دارویی) یا روانشناختی (استرس، اضطراب) باشد و آن درمان شامل مشاوره و دارودرمانی است.
اختلالات کنترل تکانه یا اخلالگر: اختلالات اخلالگر، کنترل تکانه و سلوک شامل ناتوانی در کنترل احساسات و رفتارها هستند که منجر به آسیب به خود یا دیگران می‌شود. این اختلالات با رفتارهایی که حقوق دیگران را نقض می‌کنند یا با هنجارهای اجتماعی و قوانین در تضاد هستند، مشخص می‌شوند. این دسته شامل اختلال لجبازی و نافرمانی، اختلال انفجاری متناوب، اختلال سلوک، اختلال شخصیت ضداجتماعی، آتش‌افروزی بیمارگون و دزدی بیمارگون است.
اختلالات مرتبط با مواد: اختلالات مرتبط با مواد شامل سوءاستفاده از موادی مانند کوکائین، مت‌آمفتامین، مواد افیونی و الکل هستند. این اختلالات می‌توانند منجر به مسمومیت، ترک، روانپریشی، اضطراب و هذیان شوند و در ۱۰ طبقه قرار می‌گیرند: الکل، کافئین، حشیش، مواد توهم‌زا، مواد استنشاقی، شبه‌افیونی، آرامبخش‌ها، محرک‌ها، توتون و سایر مواد.
اختلالات عصبی شناختی: اختلالات عصبی شناختی با نقایص اکتسابی در عملکرد شناختی مشخص می‌شوند و شامل اختلالات مادرزادی نیستند. این اختلالات شامل دمانس، آلزایمر، پارکینسون، هانتینگتون و صدمات مغزی هستند.
اختلالات شخصیت: اختلالات شخصیت با الگوی پایداری از افکار، احساسات و رفتارهای ناسازگار مشخص می‌شوند که به روابط و زندگی آسیب می‌زنند.
