کافئین یک ماده طبیعی است که در دانه‌های قهوه، گوارانا، آجیل کولا، برگ‌های چای، غلاف کاکائو و بسیاری از گیاهان دیگر یافت می‌شود. این ماده به عنوان یک ماده‌ی روانگردان عمل می‌کند و وضعیت ذهنی شما را تغییر می‌دهد. به طور خاص، سیستم عصبی را تحریک کرده و باعث افزایش هوشیاری می‌شود.
کافئین می‌تواند بر خلق و خوی تأثیر بگذارد و مثلاً باعث افزایش احساس عصبی بودن، تحریک‌پذیری یا اضطراب شود. به عنوان یک محرک، می‌تواند اثرات فیزیکی نیز داشته باشد و به طور موقت فشار خون و سرعت تنفس شما را افزایش دهد. ممکن است کافئین را با قهوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا مرتبط بدانید، اما این ماده در محصولات متنوعی مانند چای، شکلات، نوشابه و مکمل‌ها نیز وجود دارد.
بیشتر نوجوانان از مصرف کافئین لذت می‌برند و این ماده به راحتی در دسترس است و تبلیغ می‌شود. آن‌ها مانند بزرگسالان از تقویت انرژی توسط این نوشیدنی‌ها لذت می‌برند و برای برخی نیز طعم قهوه، چای یا نوشابه لذت‌بخش است.
کافئین همچنین به دلیل جنبه اجتماعی‌اش در بین نوجوانان محبوب است، زیرا آن‌ها از ملاقات با دوستان برای نوشیدن قهوه یا نوشابه لذت می‌برند. مصرف کافئین توسط والدین و همسالان نیز این رفتار را طبیعی و گاهی نشانه‌ای از بلوغ می‌کند.
قهوه و نوشابه‌های انرژی‌زا ممکن است به عنوان راهی برای افزایش انرژی به نظر برسند، اما کافئین با مسدود کردن اثرات یک ماده شیمیایی که باعث خواب‌آلودگی می‌شود، عمل می‌کند. بنابراین، افزایش انرژی واقعی نیست بلکه خستگی کاهش می‌یابد.
مصرف کافئین می‌تواند معایبی داشته باشد، مانند ایجاد اضطراب، اختلال در خواب، و در طولانی‌مدت بدتر شدن مشکلات سلامت روان یا وابستگی به کافئین. هم برای نوجوانانی که به نوشیدنی‌های انرژی‌زا علاقه دارند و هم برای والدینی که نگران هستند، روش‌های زیادی برای کاهش مصرف و جایگزینی کافئین با افزایش انرژی سالم‌تر و مؤثرتر وجود دارد.
کافئین روی همه افراد تأثیر یکسانی ندارد. برخی می‌توانند چندین فنجان قهوه در روز بدون هیچ مشکلی بنوشند، در حالی که برخی دیگر حتی با یک فنجان چای سیاه کوچک عصبی می‌شوند. عواملی مانند سن، جنسیت، اندازه بدن و ژنتیک می‌توانند بر میزان حساسیت به کافئین تأثیر بگذارند.
سازمان غذا و داروی آمریکا توصیه می‌کند بزرگسالان سالم بیش از ۴۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز مصرف نکنند، در حالی که حد مجاز برای نوجوانان بین ۱۲ تا ۱۸ سال ۱۰۰ میلی‌گرم است.
نوشیدنی‌های انرژی‌زا ممکن است حاوی مقادیر زیادی کافئین باشند. مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند بر رشد فیزیکی نوجوانان، عملکرد قلبی عروقی، سیستم عصبی و سلامت کلی آن‌ها تأثیرات منفی بگذارد. آگاهی از میزان کافئین در محصولات روزمره ضروری است.
در ابتدا، مصرف کافئین ممکن است لذت‌بخش باشد، اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند به عوارض جانبی ناخوشایندی مانند لرزش بدن و افکار پراکنده منجر شود. عصبی بودن می‌تواند حواس پرتی و سختی در تمرکز را نیز ایجاد کند. مصرف زیاد کافئین می‌تواند عواقب جدی‌تری برای سلامت روان و جسمانی شما به همراه داشته باشد، ازجمله:
اختلال در عملکرد قلب: افزایش ضربان قلب و فشار خون که ممکن است به ضربان قلب نامنظم و تپش قلب منجر شود.
کاهش کلسیم: افزایش تحلیل استخوان، به خصوص در بدن‌های در حال رشد نوجوانان.
بی‌خوابی یا اختلالات خواب: مشکل در خوابیدن و کمبود خواب که می‌تواند به خستگی روزانه، استرس و مشکل در تمرکز منجر شود.
توقف رشد مغز: اثرات منفی بر رشد مغز در جوانان به دلیل تأثیر بر خواب.
ناراحتی معده: افزایش اسید معده که منجر به مشکلات روده‌ای مانند سوزش سر دل یا حالت تهوع می‌شود.
تأثیر بر ظاهر: کاهش تولید کلاژن پوست و ایجاد چین و چروک‌های زودرس، و لکه‌دار شدن دندان‌ها.
برخی از نوجوانان ممکن است برای مقابله با علائم تشخیص داده نشده و درمان نشده ADHD از کافئین استفاده کنند. افراد مبتلا به ADHD ممکن است سطوح پایینی از دوپامین، هورمون مرتبط با انگیزه و احساس خوب، داشته باشند. کافئین اثرات این هورمون را افزایش می‌دهد، که می‌تواند باعث مصرف بیش از حد آن در افراد مبتلا به ADHD شود.
برخی محققان معتقدند که کافئین ممکن است علائم ADHD بزرگسالان مانند بی‌توجهی و اختلال حافظه را بهبود بخشد. با این حال، شواهد قطعی کافی برای اثبات بهبود عملکرد جوانان مبتلا به ADHD با کافئین وجود ندارد. داروهای تجویز شده توسط پزشک معمولاً مؤثرتر از کافئین هستند و ممکن است کافئین با این داروها تداخل داشته باشد.
اگر از نظر اجتماعی مضطرب هستید یا مستعد حملات پانیک، نوشیدن قهوه یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌تواند وضعیت شما را بدتر کند. کافئین، به عنوان یک محرک، ضربان قلب و تنفس شما را افزایش می‌دهد و می‌تواند اضطراب شما را تشدید کند. همچنین، اگر کافئین خواب شما را مختل کند، ممکن است روز بعد اضطراب بیشتری داشته باشید.
تحقیقات در سال 2022 نشان داد که مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند در افرادی که اختلال اضطرابی مانند اختلال هراس دارند، باعث حملات پانیک شود. همچنین شواهدی وجود دارد که کافئین ممکن است در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، حالت‌های شیدایی ایجاد کند. این می‌تواند به دلیل اثرات محرک کافئین، اختلال در خواب یا تداخل با داروها باشد.
مثل بسیاری از داروها، مصرف منظم مقادیر زیاد کافئین می‌تواند باعث افزایش تحمل شود. بدن به کافئین عادت کرده و شروع به تولید بیشتر مواد شیمیایی مرتبط با خواب‌آلودگی می‌کند، بنابراین برای مقابله با آدنوزین بیشتر، نیاز به مصرف کافئین بیشتری خواهید داشت.
تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند به وابستگی منجر شود. اگر سعی کنید کافئین را کاهش دهید یا کاملاً ترک کنید، ممکن است علائم ترک مانند سردرد، کاهش خلق و خو یا مشکل در تمرکز را تجربه کنید.
این موضوع ممکن است شما را وادار کند که برای احساس عادی بودن به کافئین بیشتری نیاز داشته باشید. سازمان بهداشت جهانی این وضعیت را به عنوان وابستگی به کافئین، اعتیاد به کافئین، سندرم وابستگی به کافئین یا اختلال مصرف کافئین می‌شناسد.
مصرف دوزهای بسیار بالای کافئین می‌تواند به سمیت کافئین منجر شود، که ممکن است از مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های انرژی‌زا یا منابع کافئین با دوز بالا مانند قرص‌ها یا پودرها ناشی شود. این وضعیت می‌تواند باعث تشنج، استفراغ یا ضربان قلب نامنظم شود. اگرچه نادر است، اما موارد مرگبار مصرف بیش از حد کافئین نیز گزارش شده‌اند.
اگر به کافئین علاقه دارید ولی نگران سلامتی خود نیز هستید، نیازی نیست که به طور کامل آن را ترک کنید. با کاهش مصرف کافئین به سطحی سالم، می‌توانید از عوارض جانبی منفی جلوگیری کنید. چند راه برای کاهش کافئین عبارتنداز:
اگر نوجوان شما مداوم قهوه یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا مصرف می‌کند، ممکن است برای سلامتی او نگرانی‌هایی داشته باشید. به جای منع کردن، خطرات مصرف زیاد کافئین را به او توضیح دهید و الگوی مناسبی باشید. مصرف کافئین را با هم کاهش دهید و جایگزین‌های سالم‌تری فراهم کنید. اگر علائم ترک ظاهر شدند، صبور و حمایتی باشید تا او بتواند به تدریج عادت ناسالم کافئین را ترک کند.
