یک داروی افسردگی دارویی است که تمایل به سرکوب فعالیت سیستم عصبی مرکزی دارد. برخی از داروهای افسردگی عبارتند از الکل، باربیتورات ها و بنزودیازپین ها. این داروها در توانایی مشترک خود به عنوان آگونیست سیستم انتقال دهنده عصبی گاما آمینو بوتیریک اسید (گابا) عمل می کنند. از آن جایی که گابا اثر آرام بخش بر مغز دارد، آگونیست های گابا نیز اثر آرام بخش دارند. این نوع داروها اغلب برای درمان اضطراب و بی خوابی تجویز می شوند.
اتانول، که ما معمولاً از آن به عنوان الکل یاد می کنیم، در دسته ای از داروهای روانگردان است که به عنوان افسردگی شناخته می شوند. مصرف حاد الکل منجر به تغییرات مختلفی در هوشیاری می شود. در دوزهای نسبتاً کم، مصرف الکل با احساس سرخوشی همراه است. با افزایش دوز، افراد احساس آرامش می کنند. به طور کلی، الکل با کاهش زمان واکنش و دقت بینایی، کاهش سطح هوشیاری و کاهش کنترل رفتار همراه است. با مصرف بیش از حد الکل، فرد ممکن است از دست دادن کامل هوشیاری و یا مشکل در به خاطر سپردن رویدادهایی که در طول دوره مسمومیت رخ داده است را تجربه کند.
با استفاده مکرر از بسیاری از داروهای مضعف سیستم عصبی مرکزی، مانند الکل، فرد از نظر جسمی به این ماده وابسته می شود و علائمی از تحمل و کناره گیری از خود نشان می دهد. وابستگی روانی به این داروها نیز امکان پذیر است. بنابراین، پتانسیل سوء مصرف داروهای مضعف سیستم عصبی مرکزی نسبتاً زیاد است.
مواد محرک داروهایی هستند که تمایل به افزایش سطح کلی فعالیت عصبی دارند. بسیاری از این داروها به عنوان آگونیست سیستم انتقال دهنده عصبی دوپامین عمل می کنند. فعالیت دوپامین اغلب با پاداش و ولع همراه است. بنابراین، داروهایی که بر انتقال عصبی دوپامین تأثیر می‌گذارند، اغلب پتانسیل سوء استفاده دارند. مواد مخدر در این دسته عبارتند از کوکائین، آمفتامین ها (از جمله مت آمفتامین)، کاتیون ها (یعنی نمک های حمام)، اکستازی، نیکوتین و کافئین. مانند بسیاری از محرک های دیگر، کوکائین با مسدود کردن بازجذب دوپامین در سیناپس عصبی، سیستم انتقال دهنده عصبی دوپامین را آزار می دهد.
مت آمفتامین، بسیار اعتیاد آور است. بعد از دود کردن خیلی سریع به مغز می رسد و سرخوشی شدیدی ایجاد می کند که تقریباً به همان سرعتی که می رسد از بین می رود و مصرف کنندگان را به ادامه مصرف دارو ترغیب می کند. مصرف کنندگان اغلب این دارو را هر چند ساعت یک بار مصرف می کنند که در آن مصرف کننده غذا و خواب را رها می کند. استفاده از کریستال مت باعث ایجاد تعدادی از مشکلات جدی دراز مدت سلامتی از جمله از دست دادن حافظه، مشکلات خواب، رفتار خشونت آمیز، پارانویا و توهمات. آمفتامین ها مکانیسم عملکردی کاملاً مشابه کوکائین دارند، زیرا علاوه بر تحریک آزادسازی دوپامین، بازجذب دوپامین را مسدود می کنند.
مواد افیونی دسته ای از مواد مخدر است که شامل هروئین، مورفین، متادون و کدئین می شود. مواد افیونی خاصیت ضد درد دارند، یعنی درد را کاهش می دهند. انسان ها دارای یک سیستم انتقال دهنده عصبی درون زا هستند، بدن مقادیر کمی از ترکیبات اپیوئیدی می سازد که به گیرنده های مواد افیونی متصل می شوند و درد را کاهش می دهند و سرخوشی ایجاد می کنند. بنابراین، داروهای مخدر، که از این مکانیسم ضد درد درون زا تقلید می کنند، پتانسیل بسیار بالایی برای سوء مصرف دارند.
مواد توهم زا دسته ای از مواد مخدر است که منجر به تغییرات عمیق در تجربیات حسی و ادراکی می شود. در برخی موارد، کاربران توهمات بصری واضحی را تجربه می کنند. همچنین معمول است که این نوع داروها باعث توهم احساسات بدن (مثلاً احساس غول بودن) و درک نادرست گذر زمان شوند.
به عنوان یک گروه، توهم زاها از نظر سیستم های انتقال دهنده عصبی که بر آن ها تأثیر می گذارند بسیار متفاوت هستند. مسکالین و ال. اس. دی آگونیست های سروتونین هستند و پی. سی. پی و کتامین به عنوان آنتاگونیست گیرنده گلوتامات عمل می کنند. به طور کلی، تصور نمی‌شود که این داروها مانند سایر کلاس‌های مواد مخدر دارای پتانسیل سوء مصرف باشند.
