نوجوانان به خاطر خصوصیات نوجوانی آسیب پذیری بسیاری دارند، آن ها نسبت به دنیای رو به گسترشی که در آن زندگی می کنند کنجکاوترند. نوجوانان پویا و جستجوگر به هر جا سر می کشند، اگر در مسیر راه هایی گشوده شوند که لذت و بی خبری در آن ها وجود داشته باشند آن ها به سرعت جذب آن راه ها می شوند، بنابراین به تعبیری می توان گفت که زمینه های انحراف و بزه کاری اجتماعی به شکل بالقوه در نوجوانان وجود دارد و چنان چه محیط برای آن ها مساعد نباشد به انحراف کشیده شده و در دام اعتیاد گرفتار می شوند. با توجه به اهمیت اعتیاد نوجوانان به طور خلاصه در مورد مهمترین علل گرایش نوجوانان به مواد مخدر و روانگردان صحبت کنیم.
یکی از علل روی آوردن نوجوانان به مواد مخدر و روانگردان این است که مواد مخدر در دسترس آن ها است. درصد بالایی از نوجوانان مصرف‌کننده اکثر مواد مخدر و روانگردان ها (به جز ال.اس.دی، هروئین و دیگر مواد افیونی) اظهار داشته اند که می توانند به سهولت مواد مخدر مورد نیازشان را به دست بیاورند.
دوستان نیز نقش مهمی در گرایش نوجوانان به مصرف مواد مخدر و روانگردان ایفا می‌کنند، در واقع می توان به یقین پیش بینی کرد در صورتی که دوستان و به ویژه نزدیک ترین دوست هر فرد مواد مخدر مصرف کنند، خود فرد نیز به مصرف چنین موادی روی خواهد آورد. نوجوانان برای پذیرفته شدن از طرف دیگران، به خصوص دوستان و همسالان خود اهمیت بسیاری قائلند و چون گروه همسالان قدرت زیادی دارد، می تواند اعضای گروه را تحت تأثیر قرار دهد تا جایی که به عنوان نقطه اتکا تلقی شود. حتی اعضای گروه گاهی اوقات با اتکا بر گروه در برابر خانواده ایستادگی می‌کنند.
1-جانشین شدن برای خانواده
2-منبع احترام شخصی
3-منبع ثبات و استواری در دوره تحول و انتقال
4-حفاظتی در مقابل فشار بزرگسالان
5-منبع قدرت
6-وسیله ای برای انجام امور روزمره اعضا
7-سرمشقی برای رشد اخلاقی و عقلانی تا جایی که بعضاً گروه همسن، ضمن جایگزینی نقش پدر و مادر، افراد را نیز مورد حمایت قرار می دهد
به نظر می رسد مصرف جدی مواد مخدر و روانگردان توسط نوجوانان تا اندازه زیادی بستگی به روابط آن ها با والدینشان دارد. برای فرزندان والدینی که دارای روحیه آزادمنش، احترام آمیز و پذیرا باشند (به ویژه آن هایی که ارزش های سنتی را پاس می دارند) و امکان رشد تدریجی استقلال در فرزندان خود را فراهم می‌کنند، خطر اعتیاد عموماً کم است. در مورد فرزندان والدینی که رابطه محبت آمیز نداشته و نسبت به فرزندان خود بی توجه بوده یا رفتاری اقتدار آمیز و خصمانه دارند خطر گرایش به سوء مصرف یا اعتیاد به مواد مخدر و روانگردان بسیار بیشتر است.
یکی دیگر از عللی که نوجوانان در مورد روی آوردن به مصرف مواد مخدر و روانگردان ذکر می‌کنند گریز از تنش ها، فشارهای زندگی، کسالت و بی حوصلگی است. اگر مصرف مواد مخدر برای گریز از وظایف و تعهدات دوران نوجوانی یعنی فراگیری شیوه برخورد با فشارها و کسب مهارت های ادراکی و اجتماعی صورت گیرد، خود مانع از پدید آمدن توانایی های لازم در نوجوانان وابسته به مواد مخدر برای مواجهه با انواع مسائل در دوران بزرگسالی می شود.
وابستگی به مواد مخدر احتمالاً مبین وجود برخی از آشفتگی های عاطفی است. در چنین مواردی برای یافتن علل مشکلات نوجوانان وابسته به مواد مخدر باید به آشفتگی های عاطفی موجود در روابط خانوادگی آن ها در طی دوران رشدشان مراجعه کرد. در پژوهش هایی که در مراکز درمانی و تربیتی اعتیاد صورت گرفته، نوجوانان وابسته به مواد مخدر، بی اعتنایی و بی توجهی والدینشان، عدم پذیرش از جانب دوستان، انزوای عاطفی، احساس حقارت و نیاز به استتار چنین احساسی از طریق «خونسردی» ظاهری را به عنوان علل عمده گرایش خود به مواد مخدر اظهار داشته اند. برخی از نوجوانانی که پیش از دوره بلوغ به مصرف مواد مخدر روی آورده اند اظهار می دارند که برای مواجه با احساس اضطراب، بی حوصلگی، افسردگی، ترس از شکست و بی هدف بودن در زندگی هیچ راه دیگری جز مصرف مواد مخدر نمی شناسند. یکی از اهداف برنامه های درمانی، گذشته از آموزش نحوه رویارویی با دشواری ها و ایجاد روابط صمیمانه با دوستان این است که به نوجوانان معتاد بیاموزند که چگونه می توان بدون مصرف مواد مخدر شاد و خوشحال بود.
