تا کنون، طبقه بندی های متعددی از مواد مخدر صورت گرفته است. در سال ۱۹۵۷، در سومین کنگره جهانی روانپزشکی طبقه بندی نویی، بر اساس مفهوم تونوس روانی، پیشنهادی پیر ژانه، ارائه شد. تونوس روانی مبتنی بر سطح آگاهی، بیداری و خلق و خوی است. بر اساس طبقه بندی مذکور مواد مخدر به تناسب نوع تأثیراتشان در تونوس روانی به سه گروه بزرگ تقسیم شدند:
طبقه بندی فوق بر اساس تأثیر اصلی مواد مخدر در جسم و روان انجام شده است، اما باید توجه کرد که اثر اصلی یک ماده مخدر در موجود زنده متناسب با مقدار مصرف و مدت استفاده از آن است.
در سال ۱۹۷۱، پروفسور دونیکر طبقه بندی دیگری بر اساس منشأ و تأثیر مواد مخدر به شرح ارائه کرد:
1.موادی که منشأ طبیعی دارند، مانند تریاک و مشتقات آن، شانور هندی، مشروبات الکلی.
2.مواد شیمیایی که از منشأ اصلی مصرف خود منحرف شده اند، مانند خواب آور ها، آرام بخش ها، آمفتامین ها.
3.موادی که حاصل تحقیقات آزمایشگاهی هستند، مانند برخی از مواد توهم زا مثل ال. اس. دی.
1.مواد مخدر مرگ آور، مانند هروئین، آمفتامین ها و غیره که تزریق زیاد آن ها در رگ باعث مرگ می شود.
2.مواد مخدر مخرب که پسیکوزهای دارویی تولید می کنند، مانند آمفتامین، برخی مشتقات شانور و ال. اس. دی.
3.موادی که وابستگی و یا اعتیاد ایجاد می کنند.
سازمان بهداشت جهانی مواد مخدر را از دیدگاه دیگری طبقه بندی کرده است. طبقه بندی این سازمان بر اساس میزان نظارتی است، که توصیه می شود مراجع قانون گذاری بر خرید و فروش و مصرف این مواد داشته باشند.
الف) مواد مخدری که مصرف درمانی آن ها بسیار اندک است (عموماً توهم زاها).
ب 1) موادی با ارزش درمانی معتدل، به خصوص آمفتامین ها.
ب 2) موادی با ارزش درمانی فعال تر، مثل باربیتورات ها و بعضی خواب آورها.
ج) موادی با ارزش درمانی مشخص و خطر ناچیز (هر چند غیر قابل چشم پوشی) برای سلامت فرد، مثل انواع آرامبخش ها، خواب آورها، مسکن ها و بسیاری مواد دیگر.
مسکن ها، خواب آورها، محرک ها، ضد اضطراب ها، توهم زاها، بهت آورهای افیونی، حلال های فرار، مسکن های ضد افسردگی و آرام بخش های اصلی.
