اعتیاد یک سیر است. هیچ‌کس از ابتدا نمی خواهد معتاد شود، به عبارتی هیچ‌کس قصد معتاد شدن ندارد. تمام افراد در خطر ابتلا به اعتیاد قرار دارند ولی یک‌سری مکانیسم ها و شرایط می توانند فرد را مستعد ابتلا نمایند و بعضی خصوصیات محافظت‌کننده هستند. این عوامل مستعدساز در حضور عوامل دیگری که آن ها را عوامل شروع کننده می نامیم، ممکن است منجر به اولین نوبت مصرف مواد مخدر گردد. در ادامه به علت تأثیر مواد مخدر و یک‌سری عوامل دیگر این رفتار نامناسب تکرار می گردد. اطمینان به اراده خود فرد برای جلوگیری از اعتیاد او یک نقش مهم در این مسیر دارد.
در نهایت فرد کاملاً وابسته می شود و عوامل دیگری باعث می شوند بیشتر در این وضعیت بماند و تلاش های وی برای رهایی از وضعیت دچار مشکل می شود. این عوامل در چهار بخش عوامل زمینه ساز، عوامل مؤثر در شروع، عوامل مؤثر در ادامه و عوامل مؤثر در باقی ماندن تا حدی توضیح داده می شود. مطلب بسیار مهم این است که چنان چه شما دارای شرایط و عوامل زمینه ساز و شروع کننده باشید ولی از عواقب آن آگاهی داشته باشید، روش های مقابله با مشکلات و استرس را یاد گرفته باشید و شخصیت تکامل یافته و قوی داشته باشید، می توانید خود و سایرین را از گرفتار شدن دور نگه دارید.
وجود این عوامل فرد را مستعد رو آوردن به مصرف مواد مخدر می کند، ولی این عوامل نمی توانند به طور کامل پیش بینی کننده اعتیاد باشند و عوامل محافظتی (شخصیت، آگاهی و توانایی های حل مشکل در فرد) می توانند اثرات آن ها را کاهش دهند.
افراد در سن بلوغ دچار تغییراتی می شوند. همگام با تغییرات بدنی، خصوصیات روانیشان نیز تغییر می یابد. بدنشان رشد ناگهانی نموده و قدرت عضلانی شان افزایش می یابد. از نظر روانی تمایلات جدیدی پیدا می کنند. تمایل به آزادی، گرایش به ارتباط با دیگر همسالان و آمادگی برای قبول مسئولیت بخشی از این رفتارهاست. این خصوصیات و تغییرات، فرد نوجوان را در مخاطراتی قرار می دهد که در صورت عدم برخورد مناسب با مشکلات می تواند زمینه ساز مصرف مواد مخدر باشد.
درصد بالایی از معتادان، مبتلا به بیماری های روانی از جمله اضطراب و افسردگی هستند. این به دو علت است، اول آن که اعتیاد باعث ایجاد این بیماری ها می شود و دوم این که افراد افسرده و دارای بیماری های روانی ممکن است به صورت تصادفی یا به توصیه دیگران برای تسکین و تخفیف اختلالات روانی خود به سمت مصرف مواد مخدر کشیده شوند. اگر یکی از دوستان شما دچار کج خلقی، افسردگی یا یکی از بیماری های روانی است، راه صحیح، مراجعه به پزشک و درمان صحیح است. مصرف مواد مخدر علائم بیماری را تغییر داده و در نهایت منجر به تشدید بیماری فرد می گردد.
یکی از نیازهای انسان ها ارتباط با دیگران است. بدین ترتیب، شما با ایجاد روابط مناسب با دیگران احساس تعلقتان را ارضا می کنید. چنان چه یکی از دوستان شما فاقد مهارت های لازم برای ارتباط با دیگران باشد ممکن است برای ارضای این نیاز خود و خارج شدن از تنهایی به طرف مصرف مواد مخدر کشیده شود تا در گروه های مصرف‌کننده این مواد پذیرفته شود. شما می توانید با راهنمایی وی و یاد دادن مهارت های ارتباط برقرار کردن با دیگران به او کمک نمایید.
وجود مشکلات خانوادگی، درگیری ها و بی نظمی در خانواده برای تمام افراد ناراحت‌کننده و استرس زا است. این شرایط ممکن است زمینه را برای مصرف مواد مخدر ایجاد کند. توانایی در حل مشکلات و تصمیم گیری درست راه مقابله با این وضعیت است.
مشکلات و شکست برای همه ما پیش خواهد آمد، گاهی اوقات این ناکامی ها به صورت پی در پی بوده و یا شدید است. برای حل این مشکلات، تلاش بیشتر و اراده محکم لازم است. بعضی افراد به سبب ضعف شخصیتی و اراده ضعیف سعی در فرار از حقایق دارند و به همین علت مستعد مصرف مواد مخدر می گردند.
