استرس به فشارهای جسمی یا روانی ناشی از یک رویداد یا مجموعه‌ای از رویدادها در زندگی شخصی اشاره دارد. در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا، بدن هورمون‌هایی ترشح می‌کند که معروف‌ترین آن‌ها کورتیزول است. این واکنش بدن را برای مقابله با تهدید یا فرار آماده می‌کند. ضربان قلب افزایش می‌یابد و تنفس سریعتر می‌شود تا خون و اکسیژن بیشتری به عضلات برسد و آمادگی جسمانی افزایش یابد. این واکنش به اجداد اولیه انسان کمک می‌کرد تا در برابر تهدیدهایی مانند حیوانات وحشی و سایر خطرات زنده بمانند، اما با زندگی و فناوری مدرن به خوبی سازگار نشده است. در برخی افراد، استرس میتواند به طور خطرناکی با اعتیاد مرتبط باشد.
استرس حاد: استرس حاد به رویدادهایی با شدت نسبتاً کم اشاره دارد که باعث واکنش جنگ یا گریز در بدن می‌شوند. این نوع استرس میتواند ناشی از فعالیت‌هایی مانند ورزش یا فعالیت‌های هیجان‌انگیز مانند چتربازی باشد که پاسخ استرس بیشتری را ایجاد می‌کنند. عوامل استرس‌زای حاد دارای شروع و پایان مشخصی هستند. وجود یک نقطه پایانی تعریف شده به بدن کمک می‌کند تا تشخیص دهد که تهدید از بین رفته است و میتواند شروع به آرامش کند.
مشاجره با افراد، مورد انتقاد قرار گرفتن از سوی رئیس، و سرقت از خانه در غیاب شما، همگی نمونه‌هایی از عوامل استرس‌زا هستند. این موارد جدی تا حدودی کوتاه‌مدت هستند و بدن میتواند پس از آن‌ها از پاسخ استرس خارج شود و به حالت عادی بازگردد. سطح هورمون‌ها به حالت طبیعی برمی‌گردد و ضربان قلب کاهش می‌یابد زیرا عامل استرس‌زا از بین رفته است. نوع دیگری از استرس عمده وجود دارد که توسط مغز کاملاً یکسان کنترل نمی‌شود.
استرس مزمن: همانطور که از نام آن پیداست، این نوع استرس ممکن است به طور مکرر رخ دهد و پایانی مشخص نداشته باشد. به دلیل قدیمی بودن بخشی از مغز که پاسخ استرس را کنترل می‌کند، بدن در موقعیت‌های مختلف واکنش مشابهی نشان می‌دهد. چه در معرض تهدید با اسلحه باشید و چه در ترافیک گیر کرده باشید، بدن همان هورمون‌ها را ترشح می‌کند و شما را برای واکنش آماده می‌سازد. مشکل استرس مزمن این است که ممکن است بدن مانند حالت پس از استرس حاد شانسی برای آرام شدن نداشته باشد.
عوامل استرس‌زای مزمن عبارتند از:
این نوع محرک‌ها به طور مداوم مغز را تحریک می‌کنند تا پاسخ استرس بدن را فعال کند. در حالی که استرس حاد به حفظ توانایی بدن برای پاسخگویی مناسب به موقعیت‌های استرس‌زا کمک می‌کند، استرس مزمن میتواند اثرات منفی بر جسم و ذهن داشته باشد.
عوارض فیزیکی: اگر بدن به طور مداوم در حالت هوشیاری بالا باشد، فرصت کافی برای استراحت نخواهد داشت. به دلیل استرس مداوم، بدن به طور مداوم هورمون‌های استرس را ترشح می‌کند. وجود این هورمون‌ها بدون دلیل واقعی، اندام‌های بدن را در حالت آماده‌باش نگه می‌دارد. عوارض جسمی شامل موارد زیر است:
دوره‌های طولانی افزایش ضربان قلب خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می‌دهد:
فعال شدن مداوم پاسخ استرس بدن تقریباً تمام اندام‌های اصلی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. یکی از اعضای مهمی که تحت تأثیر استرس مزمن قرار می‌گیرد، مغز است که این وضعیت اثرات روانی زیادی نیز به همراه دارد.
عوارض روانی: تحقیقات اخیر نشان داده است که ارتباط بین مغز و استرس قوی‌تر از آن چیزی است که قبلاً تصور می‌شد. استرس مزمن میتواند تعادل بین ماده سفید و ماده خاکستری مغز را تغییر دهد. ماده خاکستری از نورون‌ها تشکیل شده است، در حالی که ماده سفید عمدتاً از میلین، یک بافت چربی که سلول‌های مغز را به هم متصل می‌کند، تشکیل شده است.
مطالعات بر روی افرادی که با استرس مزمن مواجه بودند نشان داده است که مغز آن‌ها نسبت بیشتری از میلین دارد، که این امر به بخش‌های خاصی از مغز اجازه می‌دهد به بخش‌هایی که معمولاً مستقل هستند، متصل شوند. یکی از نشانه‌های رایج این است که مرکز مبارزه یا گریز مغز به خوبی به قشر پیشانی، جایی که مهارت‌های تصمیم‌گیری آگاهانه ما قرار دارد، متصل می‌شود. این افزایش اتصال به این معناست که افرادی که از استرس مزمن رنج می‌برند، ممکن است مغز خود را تغییر دهند تا در آینده سریعتر تحت استرس قرار گیرند.
استرس مداوم میتواند خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش دهد:
هر مرحله از اعتیاد به نوعی تحت تأثیر استرس قرار می‌گیرد و خود اعتیاد نیز نوعی استرس محسوب می‌شود. استرس میتواند از شکل‌گیری عادت‌هایی که منجر به اعتیاد می‌شوند تا ایجاد وقفه در روند بهبودی، افراد را به سمت مصرف ناسالم مواد سوق دهد. علاوه بر استرس، نحوه واکنش افراد به استرس نیز بر احتمال سوءمصرف مواد مخدر تأثیر می‌گذارد.
استرس ناسالم بیشتر با افزایش خطر اعتیاد مرتبط است. تحقیقات نشان می‌دهد که رویدادهای استرس‌زا و آسیب‌زا مانند سوءاستفاده خانگی، تجاوز جنسی و اختلالات خانوادگی میتوانند احتمال امتحان کردن مواد مخدر و اعتیاد را در افراد افزایش دهند. تجربه استرس مزمن در دوران کودکی نیز این خطر را افزایش می‌دهد.
این تجربیات میتوانند احساس کنترل افراد بر زندگیشان را مختل کنند، در حالی که مواد مخدر به آن‌ها اجازه می‌دهد تا احساسات خود را به طور مستقیم تغییر دهند. این خود درمانی توضیحی قوی برای نحوه برخورد افراد با استرس مزمن و آسیب‌زا است.
تسکین کوتاه مدتی که از اثرات مواد مخدر به دست می‌آید، میتواند افراد را به مصرف مواد سوق دهد تا درد ناشی از هوشیاری را کاهش دهند. برخی مواد مخدر، مانند الکل، ممکن است که به نظر برسد که مقابله با استرس را آسان‌تر می‌کنند، اما تحقیقات نشان می‌دهد که پس از قطع مصرف الکل، افراد احساس بدتری نسبت به قبل از شروع نوشیدن آن دارند.
دوران بهبودی اولیه میتواند برای بسیاری از افرادی که به دنبال رسیدن به هوشیاری هستند، زمان بسیار استرس‌زایی باشد. مشکلاتی مانند درگیری با عزیزان، تلاش برای پاک ماندن، و احساس گیر افتادن در توانبخشی، تنها چند نمونه از موقعیت‌های استرس‌زا هستند که افراد در این دوره با آن‌ها مواجه می‌شوند.
به عنوان یک دوره گذار و تغییر، بهبودی ممکن است برای افرادی که با اختلال مصرف مواد دست و پنجه نرم کرده‌اند، مانند یک بیداری ناگهانی و ناخوشایند باشد. با این حال، تلاش با کمک حرفه‌ای و حمایت شخصی میتواند آن‌ها را به مرحله بعدی بهبودی هدایت کند.
پس از گذر از بهبودی اولیه و رسیدن به حفظ هوشیاری موفق، تأثیر استرس بر زندگی شما به سطحی مشابه قبل از اعتیاد بازمی‌گردد. استرس مزمن، که قبلاً با اعتیاد مرتبط بوده است، اکنون به دلیل الگوهای مصرف مواد مخدر در گذشته، تهدید بزرگتری محسوب می‌شود. زمانی که فردی استرس خود را به درستی مدیریت نمی‌کند و در همان چرخه منفی قرار می‌گیرد که ممکن است در ابتدا منجر به اعتیاد شده باشد، احتمال شدت گرفتن آن بیشتر است. خوشبختانه، ابزارهایی برای مقابله با استرس و حفظ یک سبک زندگی سالم وجود دارد که میتواند به حفظ هوشیاری و موفقیت کمک کند.
استرس‌های متفاوت در زندگی افراد ممکن است به روش‌های درمانی متفاوتی نیاز داشته باشد، اما روش‌های متداولی وجود دارد که میتواند به فرد در مقابله با استرس مزمن کمک کند.
سلامت روان و جسم ما به شدت به هم مرتبط هستند و هر یک میتواند بر دیگری تأثیر بگذارد. داشتن یک برنامه ورزشی منظم، خواب کافی و رژیم غذایی سالم میتواند به بهبود سلامت روان کمک کند.
علاوه بر عادات سالم جسمانی، انجام اقداماتی برای حفظ سلامت روان میتواند یک لایه محافظتی اضافی در برابر استرس ناسالم ایجاد کند. تحقیقات اخیر نشان داده است که مدیتیشن ذهن‌آگاهانه در مدیریت استرس مزمن نتایج امیدوارکننده‌ای دارد. تمرین‌های ذهنی مشابه، مانند مدیتیشن قدردانی، به افراد کمک می‌کند تا نسبت به موقعیت خود احساس مثبت‌تری داشته باشند.
روابط ما با دیگران تأثیر عمیقی بر تجربیات ما دارند. توانایی تکیه بر حمایت عزیزان میتواند در دوران سختی مانند بهبودی اولیه بسیار کمک کننده باشد. روابط ضعیف از نظر روانی مضر هستند و میتوانند منبعی برای استرس مزمن باشند.
دریافت کمک حرفه‌ای نیز میتواند به کاهش آسیب‌های ناشی از استرس کمک کند. درمانگران و مشاوران آموزش دیده‌اند تا علائم رفتارها و عادات خطرناک را تشخیص دهند و میتوانند در موقعیت‌هایی که ممکن است به تنهایی قادر به مقابله با آن‌ها نباشید، شما را راهنمایی کنند.
اگر هر یک از این مشکلات را در زندگی خود یا کسی که دوستش دارید مشاهده کردید، در دریافت کمک تردید نکنید. با استفاده از منابع مناسب، می‌توانید بر چالش‌های استرس مزمن و اعتیاد غلبه کنید.
کلینیک روانپزشکی و ترک اعتیاد دی با بیش از سه دهه سابقه درخشان در زمینه ترک انواع مواد مخدر، به صورت بیست و چهار ساعته پذیرای بیماران گرامی می‌باشد.
