اعتیاد به مواد مخدر، منجر به عوارض جسمی، روانی و اجتماعی متعددی می شود. روند درمان اعتیاد به مواد مخدر مشکل، طولانی، پر هزینه و با موفقیت کم است. دو سوم بیمارانی که تحت درمان با هدف قطع مصرف مواد مخدر در مراکز غیر حرفه ای قرار می گیرند در عرض شش هفته بازگشت به مواد مخدر دارند. سی وسه درصد بیماران مبتلا به وابستگی هروئین که سه سال ترک کامل داشته اند در نهایت مجدداً به مصرف هروئین می پردازند. به این ترتیب پیشگیری از ابتلاء افراد جامعه به سوء مصرف مواد مخدر به معنی جلوگیری از تحمیل هزینه های سنگین به اجتماع، ابتلاء افراد به ایدز و بیماری های دیگر، کاهش بازدهی در محیط کار، وقوع جرم و جنایت و در معرض خطر قرار گرفتن نسل بعدی است.
مداخلاتی که متوجه سیستم و محیط است که این مداخلات عمدتاً کاهش عرضه و دسترسی مواد مخدر را هدف قرار می دهد. مداخلاتی نظیر ریشه کن کردن محصول، رشد محصولات جایگزین، تعقیب قانونی آزمایشگاه های غیر مجاز، جلوگیری از حمل مواد مخدر در مرزها و کنترل راه های دریایی، هوایی و زمینی، ایجاد اخلال در بازار مواد مخدر به منظور خلع سلاح گروه های درگیر و ردیابی و مصادره اموال قاچاقچیان جهت جلوگیری از تجمع سودهای نامشروع را می توان رویکردهایی با این هدف دانست که بر عوامل شکننده چرخه تولید مواد مخدر از منبع تا مصرف کننده تمرکز دارند.
مداخلاتی که متوجه افراد است و هدف آن تغییر در خواستن و نیاز به مواد مخدر از طریق تغییر در نگرش، درک و رفتارهای مرتبط با مواد مخدر است. در این زمینه نوجوانان و جوانان، به طور ویژه ای مورد توجه قرار می گیرند چرا که اولاً نوجوانان نسبت به جاذبه های ادراک شده مواد مخدر آسیب پذیرتر هستند و ثانیاً هرچه زمان اولین مصرف به تأخیر بیافتد احتمال شروع مصرف کمتر می شود و یا اگر شروع شود با احتمال کمتری به شکل اجبار در می آید و اعتیاد حاصله شدت کمتری خواهد داشت. این برنامه ها به وسیله یکی از رویکردهای زیر باعث کاهش تقاضا و مصرف مواد مخدر می شوند که باید هر دو رویکرد فوق را مورد استفاده قرار دهد.
برنامه های پیشگیری از سوء مصرف، وابستگی و اعتیاد به انواع مواد مخدر هنگامی موفقیت آمیز خواهد بود که به صورت برنامه ریزی شده، طولانی مدت و سازمانی شده (مثلاً در مدرسه) اجرا شود و بهترین سن برای شروع این برنامه ها ابتدای دوره نوجوانی (یازده سالگی) است. برنامه های پیشگیری در سطوح متفاوتی انجام می شوند و شکل های گوناگونی دارند. این برنامه ها را می توان در پنج گروه کلی تقسیم بندی کرد.
