در سال‌های اخیر، بازار مواد مخدر دستخوش تحولی نگران‌کننده شده است؛ مواد مخدر صنعتی با قیمتی پایین‌تر، دسترسی بیشتر و بسته‌بندی‌های فریبنده، به‌سرعت جایگزین تریاک و سایر مخدرهای سنتی شده‌اند. این تغییر، به‌ویژه در میان جوانان و مصرف‌کنندگان کم‌درآمد، با سرعتی هشداردهنده در حال گسترش است.
یکی از دلایل اصلی این تغییر، افزایش بی‌سابقه قیمت تریاک و کاهش عرضه آن در بازارهای غیررسمی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد قیمت تریاک در برخی مناطق تا سه برابر افزایش یافته و حتی در برخی موارد با قیمت یک سکه طلا برابری می‌کند. همین موضوع، بسیاری از مصرف‌کنندگان را به سمت مواد ارزان‌تر اما بسیار خطرناک‌تر صنعتی کشانده است.
مواد صنعتی مانند شیشه، گل و ترکیبات جدیدتر، نه‌تنها وابستگی شدیدتری ایجاد می‌کنند، بلکه اثرات روانی و جسمی سنگین‌تری نیز به‌دنبال دارند. توهم، پرخاشگری، اختلال شخصیت، افزایش ضربان قلب، فشار خون بالا، و در موارد حاد، سکته و مرگ از جمله عوارض این مواد هستند.
به گفته متخصصان ترک اعتیاد، درمان وابستگی‌ها به مواد صنعتی بسیار دشوارتر و زمان‌برتر از مواد سنتی است و معمولاً نیازمند دوره‌های بلندمدت با احتمال بالای بازگشت به مصرف است.
در ماه‌های اخیر، گزارش‌هایی از ورود «تریاک ایرانی» به بازار شنیده می‌شود؛ ماده‌ای که با نام «شیر ایران» شناخته شده و به گفته برخی مصرف‌کنندگان، از نظر بو و رنگ با نمونه افغانی تفاوت دارد اما دارای مورفین بالاتری است. این موضوع می‌تواند مصرف‌کنندگان ناآگاه را با خطرات جدیدتری مواجه کند، چرا که کیفیت، ناخالصی و اثرات ناشناخته این نوع تریاک هنوز به‌درستی بررسی نشده است.
سعید صفاتیان، تحلیلگر اعتیاد، می‌گوید مصرف تریاک معمولاً عوارض روانی شدیدی ندارد، اما مواد محرک صنعتی مانند شیشه با توهم‌های شدید و اختلالات روانی همراه هستند.
او تأکید می‌کند که ترک مخدرهای سنتی به‌دلیل وجود درمان‌های دارویی ساده‌تر و سریع‌تر است، در حالی که برای روانگردان‌ها درمان قطعی وجود ندارد. به گفته صفاتیان، بسیاری از مصرف‌کنندگان مواد صنعتی به‌دلیل سختی ترک، درمان را نیمه‌کاره رها می‌کنند و در بلندمدت با آسیب‌های جدی‌تری مواجه می‌شوند.
صفاتیان هشدار می‌دهد که در صورت بی‌توجهی، بازار مواد روانگردان به‌زودی به‌طور نگران‌کننده‌ای گسترش خواهد یافت. او می‌گوید این مواد ابتدا با قیمت پایین عرضه می‌شوند تا مصرف‌کننده جذب کنند.
تغییر ناگهانی از مخدرهای سنتی به صنعتی، پیامدهای خطرناکی دارد؛ مانند بی‌خوابی، فشار خون بالا، آسیب به اندام‌های حیاتی و حتی تشنج یا مرگ. به‌ویژه زمانی‌که مصرف‌کننده‌ای از تریاک به شیشه روی می‌آورد، دچار بحران‌های روانی و جسمی شدیدی می‌شود.
این تحلیلگر اعتیاد، معتقد است که تمرکز صرف بر مبارزه با مواد مخدر کافی نیست و برای کنترل مؤثر اعتیاد باید بر پیشگیری، درمان و مشارکت بخش خصوصی و سازمان‌های مردم‌نهاد تمرکز شود.
صفاتیان عنوان داشت: هزینه‌ها باید به جای درمان اجباری، صرف آموزش و پیشگیری شود و نهادهایی مانند صداوسیما، آموزش‌وپرورش و خانواده‌ها در این مسیر نقش کلیدی دارند. به باوراو، نهادینه‌سازی آموزش مهارت‌های زندگی از کودکی و افزایش آگاهی عمومی، راهکار پایدار کاهش اعتیاد در جامعه است.
