هشدارها بر علیه عوارض سیگار از دهه ی نود میلادی شدت گرفت. محدودیت های نسبتاً شدید در سال های اخیر در فرانسه، ترکیه، ایران و بعضی کشورهای دیگر برای فروش و مصرف سیگار در مکان های عمومی وضع شده است. این آگاهی عمومی، شیوع مصرف دخانیات را که در سه دهه ی قبل در بعضی از نقاط جهان تا 60% جمعیت را در بر می گرفت کاهش داده است.
نکته ی مهم در مورد سیگار این است که عامه ی مردم در اکثر نقاط جهان مصرف آن را اعتیاد محسوب نمی کنند، سیگار را وابستگی آور نمی دانند، بار منفی برای آن قائل نیستند، در ملا عام و حتی با ژست و افتخار آن را دود می کنند، از عوارض بی شمار آن در سلامتی انسان آگاهی ندارند و تمایلی به ترک سیگار ندارند. آن را یک بیماری نمی دانند و هرگز نمی دانند که باید برای رهائی از آن از درمان روانپزشکی بهره بگیرند.
ماده ی موثر اصلی سیگار نیکوتین است. اما احتمالاً مواد ناشناخته متعددی به جز نیکوتین نیز در اعتیادآوری و پیدایش عوارض سیگار موثرند. زیرا استفاده از سیگار فاقد نیکوتین نیز سبب فرونشانی سندرم ترک در افراد مبتلا به سیگار می شود.
یک متابولیت اولیه نیکوتین به نام کونیکوتین در خون افراد سیگاری بیشتر از نیکوتین وجود دارد. نیمه عمری آن 16 ساعت است (در مقابل نیمه عمری نیکوتین که 2 ساعت است). کونیکوتین و بروز سندرم ترک دارد. گرچه حداقل 4700 ماده ی دیگر نیز در سیگار شناسایی شده است. اما بیش از یکصدهزار ماده ی شناخته نشده باقی مانده است.
مواد شناخته شده در 4 گروه قرار می گیرند که عبارتند از:
نیکوتین موجود در سیگارهای امروزی (فیلتردار) کمتر از سیگارهای قدیمی بوده در حدود 5/1-6/0 میلی گرم و میزان قیر آن 15-8 میلی گرم است. نیکوتین از طریق عروق موئینه ریوی جذب و وارد گردش خون می شود.
با کشیدن سیگار غلظت شریانی نیکوتین سریعاً بالا رفته به 60 میکروگرم در میلی لیتر می رسد. نیز نیکوتین سبب رهائی اپی نفرین از قسمت مرکزی آدرنال شده سبب فعال شدن سیستم سمپاتیک می شود که منجر به حالت های زیر شود:
به این عوارض تا حدی تحمل پدید می آید. نیز نیکوتین بر EEG مغز، اشتها، پاسخ های هیجانی و شناخت اثر می گذارد. این آثار وابسته به دوز هستند. فاصله ی سیگارها، فرکانس و میزان استنشاق، میزان نیکوتین موجود در سیگار نیز از عوامل موثرند.
با دود کردن سیگار در عرض چند ثانیه پس از استنشاق نیکوتین به مغز می رسد. اعتیادآوری نیکوتین بالقوه بالاست. یک سیگاری در عرض 5 دقیقه (تا وقتی سیگار روشن است) ده پاف می کشد. اما آثار سیگار در عرض چند دقیقه کاهش می یابد.
افراد سیگاری برای اجتناب از تجربه ی ترک که مکرراً پدید می آید در حدود سی عدد در روز سیگار می کشند. به این ترتیب آنا روزانه حدود 300 پاف سیگار به مغز خود می فرستند. از میان افرادی که سیگار را بصورت تفننی آغاز می کنند 3/1 تا 2/1 تحت شرایط محیطی، روانی و زیستی وابسته می شوند. دیدگاه نسبت به سیگار نقش همسالان، واکنش اولیه ( احساس لذت با عدم احساس لذت) و عوامل ژنتیک در این وابستگی آوری نقش دارند.
نیکوتین سبب بهبود توجه، یادگیری، زمان واکنش و مسأله گشائی می شود. نیز سبب بالا رفتن خلق، کاهش تنش، کاهش احساس افسردگی می شود. در دراز مدت نیکوتین باعث کاهش جریان خون مغز می شود. نیز برخلاف مواد محرک، نیکوتین چون یک شل کننده عضلانی عمل می کند.
سه ویژگی اصلی که نشان از گذر از مرحله ی تفننی به وابستگی در سیگار دارد عبارتند از:
افراد سیگاری جهت ترک سیگار می بایست تحت درمان قرار گرفته و در جلسات روانشناسی و روانپزشکی شرکت کنند و توسط پزشک متخصص اقدام به ترک کنند. اکثر سیگاری ها در طول عمر خود چندین بار اقدام به ترک سیگار می کنند و پس از مدتی دوباره گرفتار مصرف آن می شوند.
پروسه ی ترک سیگار علاوه بر اینکه جسمی باشد یک روند روانی است که می بایست تحت نظر پزشک انجام پذیرد. کلینیک روانپزشکی و ترک اعتیاد دی آماده است تا خدمات خود را جهت ترک سیگار به افراد سیگاری ارایه نماید.
