ویژگی اصلی اختلال مصرف مواد مخدر مجموعه ای از نشانه های شناختی، رفتاری و فیزیولوژیک است که نشان می دهند فرد با وجود مشکلات قابل ملاحظه مرتبط با مواد مخدر، همچنان مصرف مواد مخدر را ادامه می دهند. ویژگی مهم اختلالات مصرف مواد مخدر تغییر اساسی در مدارهای مغزی است که امکان دارد بعد از مسمومیت زدایی ادامه یابد، مخصوصاً در افرادی که به اختلالات شدید مبتلا هستند.
تأثیرات رفتاری این تغییرات مغزی ممکن است در برگشت های مکرر و اشتیاق شدید به دارو در مواقعی که افراد با محرک های مرتبط با دارو مواجه می شوند، آشکار شوند. این تأثیرات مداوم دارو ممکن است در اثر روش های درمانی بلند مدت بهبود یابند. در مجموع برای تشخیص اختلال مصرف مواد مخدر می توان بر الگوی بیمارگون رفتارهای مرتبط با مصرف مواد مخدر تأکید کرد که این رفتار بیمارگون بر کنترل معیوب، اختلال اجتماعی، مصرف مخاطره آمیز و ملاک های دارویی (تحمل و علائم درد) استوار است.
مصرف الکل، تنباکو و مواد مخدر به مدت طولانی، یک نگرانی جدی است، نه تنها فقط به خاطر این که این مواد اعتیاد آور است بلکه چون این گونه مواد در میان خطرناک ترین تهدیدات سلامت افراد از نظر مرگ و میر، عوارض ناتوانی و کیفیت پایین زندگی است و همچنین بار اقتصادی و هزینه های فوق العاده ای را بر روی منابع پزشکی و اجتماعی تحمیل می کند، به همین خاطر لازم است که بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
مدت هاست که اعتیاد به مواد مخدر با توجه به عواقب جدی آن برای سلامت زمینه نگرانی های پزشکی بوده است. در کشورهای توسعه یافته نخست به دلیل نرخ بالای مرگ و میر ناشی از عادات ناسازگارانه (به خصوص دخانیات و مصرف الکل) و ارتباط با بهداشت عمومی و ضمناً به دلیل قابل پیشگیری بودن آن مسئله اعتیاد مورد توجه بوده است. از این رو برای هر فرد درگیر در حرفه های مرتبط با پزشکی ضروری است که به مهارت در درک، ارزیابی و مدیریت اعتیاد دست یابد و بتواند آن را به سایرین نیز آموزش دهد.
متاسفانه، نگرش ها و باورها نسبت به افراد درگیر در سوء مصرف مواد مخدر و یا افرادی با الگوهای رفتاری اعتیاد آور همچنان منفی و یا حتی غیر قابل تحمل است. کارکنان بالینی در مراقبت های اولیه در بیمارستان ها اعلام می کنند که معمولاً افراد الکلی و معتادان به مواد مخدر را به ندرت در لیست بیمارانشان قرار می دهند تا درمان کنند. این تعصب رویکرد به درمان را تحت تأثیر قرار می دهد و به وضوح نشان دهنده یک مانع برای حل مشکل افراد است. بنابراین آموزش های خاص در حوزه اعتیاد به مواد مخدر برای همه ضروری است.
این دیدگاه های منفی بازتابی از کلیشه های اجتماعی و فرهنگی در میان جمعیت عمومی عادی است، اگر چه هنوز کمی در حرفه پزشکی، سوگیری در دانش، مهارت و نگرش در این باب نیز در حال حاضر وجود دارد که این باورهای نگران کننده و تعصبات نادرست در میان کارکنان مراقبت های بهداشتی مانع از اثرات درمانی و بهبودی برای افراد مبتلا به اعتیاد می شود.
