مطالعات زیادی با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر بازگشت به اعتیاد طراحی شده است. نتایج مطالعات نشان داد که عوامل اجتماعی، خانوادگی و کمپ ترک اعتیاد نامناسب، از مهم ترین عوامل در بازگشت به اعتیاد هستند. مشکلات خانواده مانند حمایت ضعیف خانواده، اجبار خانواده برای ترک اعتیاد، نظارت ضعیف خانواده پس از ترک مواد مخدر، مشکلات اقتصادی خانواده و وجود فرد معتاد دیگری در خانواده از عوامل تأثیرگذار در بازگشت به اعتیاد هستند، همچنین در مطالعاتی نیز شرایط بد خانوادگی و خانواده دارای افراد معتاد را زمینه ساز بازگشت مجدد اعتیاد بیان کردند.
از دیدگاه افراد، عوامل اجتماعی مانند معاشرت با دوستان ناباب، در دسترس بودن مواد مخدر در محیط های زندگی فرد تأثیر زیادی را در بازگشت به اعتیاد دارند. ترک دوستان مصرف کننده مواد مخدر و داشتن تفریحات سالم در افرادی که در حال ترک اعتیاد هستند، زمینه موفقیت در ترک کامل مواد مخدر را بهبود می بخشد. کمپ ترک اعتیاد نامناسب نیز جزء یکی از مهم ترین موضوعاتی بود که افراد به آن اشاره داشته اند به طوری که افرادی که برای ترک اعتیاد خود به بعضی کمپ های ترک اعتیاد مراجعه کرده بودند، علت لغزش و بازگشت مجدد به اعتیاد خود را در نظارت ضعیف در کمپ ترک اعتیاد، نحوه برخورد بد مسئول و کارکنان در کمپ ترک اعتیاد، نادیده گرفتن جلسات کمپ ترک اعتیاد و نگه داشتن بیش از حد بیماران در کمپ ترک اعتیاد می دانستند.
در مطالعات انجام شده، شرایط بد و نامناسب مراکز ترک اعتیاد و راضی نبودن بیماران از این مراکز، یکی از دلایل اصلی بازگشت مجدد فرد به سمت مصرف مواد مخدر است. عوامل فردی مانند، وسوسه، نبود انگیزه برای ترک اعتیاد، بهانه آوری، غرور و زیاده خواهی مسائل جنسی موجب می گردد تا افراد به سوی مصرف مجدد مواد مخدر بازگردند. در این زمینه ناراحتی های روحی و روانی از قبیل پرخاشگری و تحرک پذیری، وسوسه و ضعف جسمی، زمینه ساز بازگشت مجدد به اعتیاد است. همچنین معاشرت با خانواده و افراد سالم، شرکت در جمع و اجتماعی بودن و پایبند بودن به مسائل خانوادگی، فرد را در زمینه پیشگیری از بازگشت مجدد به اعتیاد باورمندتر می کند. بعضی از افراد نیز برای بیشتر لذت بردن و افزایش زمان رابطه جنسی اقدام به مصرف مواد مخدر می کنند.
عوامل اقتصادی به خصوص بیکاری بعد از ترک اعتیاد می تواند موجب بازگشت مجدد افراد به سوی مصرف مواد مخدر شود. در حقیقت بیکاری و عدم برنامه ریزی لازم برای مشغول کردن افرادی که اقدام به ترک اعتیاد کرده اند از عوامل مرتبط با عود اعتیاد می باشد. در این زمینه نیاز است که سازمان های ذیربط، شرایط اشتغال این گروه از افراد را فراهم نمایند تا دیگر شاهد بازگشت به اعتیاد این افراد نباشیم.
