در شرایط معمولی وقتی بشر از انجام دادن کاری لذت ببرد و به عبارتی دیگر پاداش بگیرد، از مناطق پایینی مغز او موادی به اسم دوپامین و نوراپی نفرین ترشح می‌شود و بر روی قشر و سایر مراکز حیاتی آن اثر می کند و احساس لذت و پاداش به او دست می‌دهد و سعی در تکرار آن عمل را دارد.
یکی از آثار مهم مواد مخدر فعال کردن همین سیستم است. بنابراین کسانی که یک بار با این مواد آشنا می شوند چون سیستم پاداش در مغز آن ها تقویت شده، تمایل شدیدی به تکرار مصرف آن‌ها پیدا می‌کنند.
از بین مواد مخدر هروئین خیلی راحت تر در چربی حل می‌شود. مغز انسان مقدار زیادی چربی دارد، بنابراین در مقایسه با مرفین و مشتقات آن، هروئین پس از مصرف در طی زمان کوتاه تری روی مغز اثر می کند، بنابراین آثار پاداش دهنده و خوشی آور و ضد درد سریع تری دارد.
کدئین که از مشتقات تریاک است به آسانی در سیستم گوارش جذب شده و در بدن تبدیل به مرفین می‌شود. در معتادان یکی از آثار مصرف مواد مخدر کاهش جریان خون در بعضی از نواحی مغز است. اما گذشته از آثار ثابت شده مواد مخدر مردم ممکن است با باورهای غلط اقدام به مصرف آن ها کنند.
برای تسکین درد، این مواد واکنش انسان را نسبت به حس درد کاهش می دهند و روی عامل اصلی ایجاد درد هیچگونه اثری ندارند.
عقیده غلط دیگری که وجود دارد اثر این مواد بر روی بیماری هایی مثل قند یا دیابت است اما در هیچ تحقیق علمی اثر پیشگیری کننده و درمانی برای این مواد ثابت نشده است.
گاهی افراد بی اطلاع توصیه می کنند که مصرف مواد مخدر برای کاهش آلام روانی و اضطراب و افسردگی و سایر بیماری های روانی که نسبتاً شایع و به شدت آزار دهنده هستند مفید است. ولی در نهایت نه تنها با مصرف مواد مخدر، افسردگی، اضطراب و آلام روانی انسان کاهش نمی یابد بلکه تشدید هم می شود.
توصیه دیگری که ناآگاهانه برای مصرف مواد مخدر دارند در مشکلات روابط جنسی مردان است. اگر این مواد در موارد نادری از مشکلات فوق بکاهد، در طولانی مدت باعث کاهش شدید میل جنسی می شود.
مواد مخدر (مشتقات مرفین) حرکات پیش‌برنده روده‌ها را کند می‌کند و ترشحات آن را کاهش می دهد. دردهای دستگاه گوارش می تواند ناشی از افزایش حرکات روده ها باشد. اگر مشتقات تریاک در دسترس شخص بیمار قرار بگیرد با توجه به کند کردن حرکات پیش برنده روده و بهبود ظاهری اسهال خطر اعتیاد را در پیش دارد.
متاسفانه بعضی از کسانی که پس از رانندگی ممتد دچار خستگی می شوند پس از چند بار مصرف و احساس رفع‌خستگی و سرخوشی کاذب، در دام اعتیاد گرفتار می شوند.
مواد مخدر حالت خمودگی، ابر گرفتگی شعور ایجاد می کنند، یعنی می توانند بیداری بیش از حد بشر را کاهش دهند. بنابراین آن هایی که کار فکری شدید، یکنواخت و خسته کننده دارند، با اولین آشنایی ها در معرض ابتلا به اعتیاد هستند و مواد مخدر و الکل ابتدا آن ها را آرام می کند اما پس از مدتی قدرت مبارزه، کار و ثمر بخشی را از آن ها می گیرد.
قسمت اعظم دردهای بشر منشأ روانی دارد. انواع کمردردها، پشت درد، سردرد، دل دردهای مزمن، دردهای عضلانی و استخوانی، می تواند جنبه روانی داشته باشد. کسانی که با مراجعه به پزشکان مختلف و استفاده از روش های مرسوم فرهنگی، تسکینی برای درد خود نمی یابند، در مقابل مواد مخدر بسیار آسیب پذیر هستند.
با ورود مواد مخدر خارجی به بدن، سلول‌های مغز شخص معتاد تنبل شده و ترشح بتا آندورفین ها که عملکردی شبیه مواد مخدر دارند کاهش می‌یابد و یا صورت نمی‌گیرد. مرفین خارجی جای شبه مرفین های مفید و تولید شده در بدن شخص را می گیرد.
بنابراین پس از ترک اعتیاد و در حین آن که مواد مخدر خارجی به بدن نمی‌رسد و مغز، دیگر مواد شبه مرفین ترشح نمی کند، درد و حالت روانی ناخوش و اضطراب و بی قراری در شخص زیاد است که البته پس از مدتی که از ترک بگذرد مجدداً مغز مواد لازم را ترشح خواهد کرد.
