استفاده مداوم از مواد مخدر (از جمله الکل) علیرغم مضرات قابل توجه و پیامدهای نامطلوب باعث ایجاد اختلال در زندگی می گردد. اختلالات مصرف مواد مخدر با مجموعه ای از مشکلات ذهنی، عاطفی، فیزیکی و رفتاری مانند احساس گناه مزمن مشخص می شود. ناتوانی در کاهش یا توقف مصرف مواد مخدر علیرغم تلاش های مکرر، باعث بروز مشکلات فراوانی می شود. طبقات دارویی که در سوء مصرف مواد مخدر دخیل هستند عبارت از الکل، شاهدانه، فن سیکلیدین و سایر مواد توهم زا، مواد استنشاقی، مواد افیونی، آرام بخش ها، خواب آورها یا ضد اضطراب ها، محرک ها، تنباکو و دیگر مواد ناشناخته است.
(1) الگوی مضر مصرف مواد مخدر
(2) وابستگی به مواد مخدر
علل اختلال مصرف مواد مخدر را به دسته هایی مطابق با مدل زیست روانی اجتماعی تقسیم می کند. با این حال، مهم است که در نظر داشته باشید که این دسته بندی ها توسط دانشمندان تا حدی برای راحتی استفاده می شود. دسته بندی ها اغلب با هم همپوشانی دارند (برای مثال، نوجوانان و بزرگسالانی که والدین آن ها اختلال مصرف الکل داشته اند یا دارند میزان بیشتری از مشکلات الکل را نشان می دهند، پدیده ای که می تواند ناشی از عوامل ژنتیکی، مشاهده ای، اجتماعی- اقتصادی و سایر عوامل باشد).
این دسته بندی ها تنها راه های طبقه بندی علت اختلال مصرف مواد مخدر نیستند. به طور مشابه، اکثر محققین در این زمینه و حوزه های مرتبط (مانند علت شناسی و آسیب شناسی روانی به طور کلی)، بر این نکته تأکید دارند که عوامل مختلف به شیوه های پیچیده و چند وجهی بر یکدیگر تأثیر متقابل دارند و بر یکدیگر تأثیر می گذارند.
در میان افراد مسن، طلاق، جدایی یا مجرد بودن، داشتن منابع مالی بیشتر، عدم وابستگی مذهبی، سوگواری، بازنشستگی غیر ارادی و بی خانمانی همگی با مشکلات مصرف مواد مخدر از جمله اختلال مصرف الکل مرتبط هستند.
عوامل روان شناختی شامل عوامل شناختی، عاطفی و رشدی هستند. برای مثال، افرادی که در سنین نوجوانی شروع به مصرف الکل یا سایر مواد مخدر می کنند، در بزرگسالی بیشتر به اختلال مصرف مواد مخدر مبتلا می شوند. سایر عوامل خطر رایج عبارتند از مردان، زیر 25 سال، داشتن سایر مشکلات سلامت روان (که دو مورد آخر مربوط به عود علامتی، اختلال در سازگاری بالینی و روانی اجتماعی، کاهش تبعیت از دارو، و پاسخ کمتر به درمان است و عدم حمایت و نظارت خانوادگی. برخی از این عوامل را می توان به عنوان اجتماعی یا بیولوژیکی نیز طبقه بندی کرد. سایر عوامل خطر روانی عبارتند از بالاتکانشگری، روان رنجوری و گشودگی به تجربه در ترکیب با وظیفه شناسی پایین.
کودکانی که از والدین مبتلا به اختلال مصرف مواد مخدر متولد می شوند، در مقایسه با کودکانی که از والدین بدون هیچ گونه اختلال مصرف مواد مخدر متولد می شوند، تقریباً دو برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به مصرف مواد مخدر هستند.
