استرس واکنشی طبیعی به فشارهای روزمره زندگی است، اما زمانی که باعث اختلال در فعالیت‌های روزمره شود، می‌تواند ناسالم باشد. این حالت شامل تغییراتی است که تقریباً بر تمامی سیستم‌های بدن تأثیر گذاشته و احساسات و رفتارهای فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
استرس با ایجاد تغییرات در ذهن و بدن می‌تواند به بروز اختلالات و بیماری‌های روانی و جسمی کمک کرده و کیفیت زندگی را کاهش دهد. در حالی که مقداری استرس می‌تواند مفید باشد و ما را در انجام فعالیت‌های روزانه یاری دهد، استرس بیش از حد می‌تواند مشکلات جسمی و روحی جدی به دنبال داشته باشد. یادگیری نحوه مدیریت استرس می‌تواند به کاهش فشارها و حمایت از سلامت روان و جسم کمک کند.
استرس می‌تواند آرامش را دشوار کرده و با احساساتی مانند اضطراب و تحریک‌پذیری همراه باشد. در شرایط استرس‌زا، تمرکز ممکن است برای ما سخت شود و علائمی مانند سردرد، دردهای عضلانی، ناراحتی معده یا اختلالات خواب بروز کند. همچنین ممکن است اشتها کاهش یابد یا برعکس، بیشتر از حد معمول غذا بخوریم. استرس طولانی‌مدت می‌تواند بیماری‌های موجود را تشدید کرده و استفاده از الکل، دخانیات یا سایر مواد را افزایش دهد.
موقعیت‌های استرس‌زا می‌توانند منجر به بروز یا تشدید اختلالات سلامت روان، به‌ویژه اضطراب و افسردگی، شوند که ممکن است نیاز به دریافت خدمات بهداشتی-درمانی داشته باشند. زمانی که یک بیماری روانی ظاهر می‌شود، ممکن است ناشی از پایدار شدن علائم استرس باشد که عملکرد روزمره مانند کار یا تحصیل را مختل می‌کند.
واکنش افراد به موقعیت‌های استرس‌زا متفاوت است و سبک‌های مقابله و نشانه‌های استرس از شخصی به شخص دیگر تغییر می‌کند. شرایطی مانند مصاحبه‌های شغلی، امتحانات، حجم کاری سنگین، شغل ناامن یا درگیری‌های شخصی معمولاً منجر به استرس می‌شوند.
برای بسیاری، با بهبود شرایط یا تطبیق عاطفی با موقعیت، استرس به مرور کاهش می‌یابد. در دوره‌هایی مانند بحران‌های اقتصادی، شیوع بیماری‌ها، بلایای طبیعی یا جنگ، استرس ممکن است به شکل گسترده‌تری در جامعه دیده شود.
بسیاری از افراد می‌توانند استرس خود را به‌خوبی مدیریت کنند و به فعالیت‌های خود ادامه دهند. اما اگر در مقابله با استرس دچار مشکل شدیم، بهتر است از یک ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی-درمانی مطمئن یا فردی مورد اعتماد در جامعه خود کمک بگیریم.
ما معمولاً استرس را صرفاً به‌عنوان عاملی منفی می‌بینیم و عباراتی مانند تحت استرس بودن را با احساس ناخوشایندی مرتبط می‌کنیم. اگرچه استرس در سطوح بالا می‌تواند مشکل‌ساز باشد، اما وجود آن برای زندگی ضروری است.
یکی از دلایل سردرگمی این است که ما از یک کلمه برای توصیف هم عامل ایجادکننده استرس و هم پاسخ خود به آن استفاده می‌کنیم. چالش اصلی این است که بتوانیم تشخیص دهیم چه نوع استرسی مضر است و چه نوعی می‌تواند زندگی ما را بهبود بخشد. همچنین، یادگیری نحوه مدیریت استرس به شیوه‌ای که سلامت و رفاه ما را افزایش دهد، ضروری است.
بیشتر افراد نگران مواجهه با استرس بیش از حد هستند. زمانی که فشارها از حد قابل‌تحمل فراتر می‌رود، سیستمی که ابتدا برای مقابله با این فشارها فعال شده بود، ممکن است از کار بیفتد. این می‌تواند به بروز علائمی مانند آسیب جسمی، فرسودگی، خستگی، ضعف سیستم ایمنی و افسردگی منجر شود. حتی علائم خفیف‌تر مانند کاهش بهره‌وری، اختلال خواب، فراموشی یا بدخلقی نیز ممکن است ظاهر شوند.
در برخی موارد، استفاده از راهبردهای کوتاه‌مدت مانند مصرف مواد اعتیادآور خود می‌تواند به منبع جدیدی از استرس مضر تبدیل شود. برنامه‌ریزی یک جلسه مدیریت استرس می‌تواند محیطی فراهم کند که در آن تعادل بین ظرفیت فردی و شدت فشارهای وارده بازیابی شود و تناسب روانی و جسمی بهبود یابد.
راهنمای مدیریت استرس WHO با هدف آموزش مهارت‌های عملی برای مقابله با استرس تهیه شده است. انجام چند دقیقه تمرین‌های خودیاری روزانه، به‌تنهایی یا همراه با فایل‌های صوتی، می‌تواند مفید باشد. توصیه‌های کلیدی این راهنما شامل موارد زیر است:
برنامه‌ریزی روزانه: تنظیم زمان‌های مشخص برای وعده‌های غذایی، فعالیت‌های خانوادگی، ورزش و تفریحات می‌تواند به ما کمک کند تا کنترل بیشتری بر زمان خود داشته باشیم.
خواب کافی: داشتن خواب باکیفیت برای سلامت ذهن و بدن ضروری است. رعایت زمان خواب و بیداری ثابت، محیط خواب آرام و کاهش استفاده از وسایل الکترونیکی قبل از خواب می‌تواند کیفیت خواب را بهبود دهد.
تغذیه: داشتن رژیم غذایی متعادل و مصرف مایعات کافی، همراه با میوه و سبزیجات تازه، می‌تواند به سلامت جسمی و کاهش استرس کمک کند.
فعالیت بدنی: ورزش روزانه، از جمله پیاده‌روی یا تمرین‌های شدیدتر، می‌تواند به کاهش استرس و بهبود خواب کمک کند.
ارتباطات اجتماعی: برقراری ارتباط با افراد مورد اعتماد برای صحبت درباره احساسات و نگرانی‌ها می‌تواند باعث تقویت روحیه و کاهش استرس شود.
محدود کردن اخبار: صرف زمان زیاد برای دنبال کردن اخبار استرس‌زا ممکن است باعث افزایش فشار روحی شود؛ بنابراین، بهتر است زمان مشاهده اخبار را مدیریت کنید.
