کافئین معمولاً به صورت قهوه، چای، رایج ترین ماده روان گردان در ممالک غربی است. مصرف کافئین در سراسر جهان در برنامه روزانه و رسوم فرهنگی ادغام شده و مقبولیت وسیعی یافته و مصرف آن فراگیر شده است، بطوریکه طبق آمار بدست آمده تقریباً 90% انسان های جهان روزانه کافئین مصرف می کنند.
نوشیدنی های حاوی کافئین عبارتند از: قهوه 140-90 میلی گرم، قهوه فوری 100-66 میلی گرم، چای 100-30 میلی گرم، کاکائو 50-5 میلی گرم، شکلات 30-25 میلی گرم و نوشابه گازدار 50-25 میلی گرم.
از داروهای رایج حاوی کافئین می توان از: اکسدرین، آسپیرین کامپاند، آدویل، کافدرین، ویوارین، آپدرین، آموستات، کافرگوت، میگرالام و ... نام برد.
هر فرد آمریکایی بزرگسال متوسط روزانه حدود 200 میلی گرم کافئین استفاده می نماید، هر چند که حدود 20 تا 30% افراد بالع روزانه بیش از 500 میلی گرم کافئین مصرف می نمایند.
یک فنجان قهوه بطور متوسط 100 تا 150 میلی گرم کافئین داشته و یک فنجان چای متوسط 3/1 آن دارای کافئین می باشد و بعضی از داروهای مسکن گاه تا 2/1 یک فنجان قهوه کافئین دارند و در کاکائو و شکلات ها و نوشابه های گازدار به میزان قابل توجهی کافئین وجود دارد.
در آمریکا متوسط مصرف روزانه کافئین در همه سنین در بین مصرف کنندگان روزانه 79/2 میلی گرم به ازای هر کیلو از وزن بدن است و متوسط مصرف سرانه کافئین در جهان حدود 70 میلی گرم در روز است.
کافئین یک متیل گزانتین است، نیمه عمر کافئین در بدن انسان 3 تا 10 ساعت است و بیش از 99% آن از طریق گوارش، معده و روده جذب شده، پیک پلاسمایی آن بین 30 تا 60 دقیقه به اوج می رسد، پیک پلاسمایی یک ساعت بعد از مصرف 2 فنجان قهوه قوی 3/5 میکروگرم در میلی لیتر است.
نیمه عمر کافئین در افراد الکلی، دوران حاملگی و در بیماران کبدی و نوزادان افزایش می یابد.
دفع کافئین از طریق کبد بوده و پس از متابولیزه شدن از ادرار، آب دهان و شیر مادر قادر به دفع شدن است.
پیش بینی می شود مصرف 3 فنجان قهوه میزان کافئین را در مغز به حدی بالا می برد که 50% گیرنده های آدنوزین توسط کافئین اشغال می شود.
از آنجا که اثرات آدنوزین عکس اثرات کافئین است، چندین تحقیق برای بررسی مواد مشابه به آدنوزین و استفاده از آنها به عنوان ضد صرع یا رخوت زا صورت گرفته.
هیچ کس نمی داند چای در چین دقیقاً چه زمانی کشف شد، ولی به طور سنتی و به نشانه احترام به امپراطور افسانه ای چین (شن نونگ) نسبت داده شده که پیش از 2700 سال پیش از میلاد بر 17 نسل حکومت کرد و پدر طب چین بود.
چینی ها مثلی دارند که صبح که از اطاق خود بیرون می رود هفت چیز ضروری برای زندگی وجود دارد: هیزم، برنج، روغن، نمک، سس تند، سرکه و چای.
کافئین اثرات ضد درد استامینوفن را تقویت کرده و از طرفی استامینوفن اثرات سمی کافئین را در بدن کاهش می دهد.
آدنوزین در کار بالینی با تزریق داخل وریدی خاصیت ضد آریتمی قلبی داشته و نیمه عمری کمتر از 5 دقیقه دارد.
اختصاصاً فعالیت دوپامین ممکن است با مصرف کافئین شدت یابد که این فرضیه گزارش های بالینی مبنی بر تشدید نشانه های روان پریشی اسکیزوفرنی پس از مصرف کافئین را توجیه می کند.
کافئین در مقادیر پایین دارای خواص تقویت کننده مثبت بوده ولی قرائن صفات مواد رایج مورد سوء مصرف را نیز داراست. حدود 100 میلی گرم کافئین در انسان باعث حالات سرخوشی خفیف می گردد ولی 300 میلی گرم آن باعث ایجاد اضطراب و ملال خفیف می شود.
مصرف کافئین موجب انقباض کلی عروق مغزی و در نتیجه کاهش جریان خون مغز (CBF) می گردد و این اثر در افراد بالای 65 سال بروز نکرده و یا به ندرت بروز می کند. پس از ترک کافئین افزایش انعکاسی در CBF ایجاد می شود.
مصرف 50 تا 100 میلی گرم کافئین، افزایش گوش به زنگی، احساس راحتی خفیف، احساس بهبودی عملکرد کلامی و حرکتی همراه با دیورز، تحریک عضله قلب و افزایش حرکات دودی روده و افزایش اسید معده و بالا رفتن مختصر فشار خون همراه است.
مصرف کافئین می تواند ایجاد تأخیر در بخواب رفتن و ناتوانی ماندن در حالت خواب و زود بیدار شدن نماید.
کافئین حملات پانیک و هول را در افراد مبتلا به این اختلال بیشتر می نماید و این گونه بیماران از مصرف کافئین باید خودداری نمایند.
مصرف بیش از 25 میلی گرم کافئین قادر به ایجاد مسمومیت و حدود 10% مصرف کنندگان کافئین در طول سال مسموم می شوند. و علائم مسمومیت عبارتند از: اضطراب، آژیتاسیون، پیپش عضلات، بر افروختگی، دیورز، تهوع، تعریق، احساس گزگز دست و پا.
مصرف بیش از 1000 میلی گرم کافئین می تواند موجب تکلم بی ربط، توهمات بینائی و جرقه های نورانی گردیده و با میزان های بالاتر 10 گرم قادر به ایجاد تشنج، نارسائی تنفسی و مرگ می باشد.
علائم ترک کافئین، بدنبال وابستگی به آن در نتیجه مصرف مستمر عبارتند از: سردرد، خستگی، اضطراب، تحریک پذیری، افسردگی خفیف که حدود 12 تا 24 ساعت پس از آخرین دوز مصرفی کافئین شروع می شود و طی 48 ساعت به اوج خود می رسد، و بهتر است قطع کافئین در یک دوره تدریجی 7 تا 14 روزه انجام گیرد.
پزشکان غالباً در انجام اعمالی مانند آندوسکوپی، کولونوسکوپی و کاتتریزاسیون قلبی از بیماران خود می خواهند کافئین را قطع نمایند و در بعضی از بیماری ها مانند: ازوفاژیت، آریتمی های قلبی، فتق هیاتوس، بیماری فیبروکیستیک پستان از بیماران خود درخواست قطع کافئین را می نمایند.
در علائم ترک کافئین معمولاً آسپیرین برای جلوگیری از سردرد و دردهای عضلانی آن مؤثر بوده و گاه به مدت 7 تا 10 روز بنزودیازپین ها نیز مورد مصرف قرار می گیرد.
کافئین به دلیل بالا بردن کارآیی ورزشی، کاهش دادن خستگی و افزایش آگاهی ذهنی توسط ورزشکاران تمام رشته های ورزشی استفاده می گردد ولی در مسابقات المپیک اگر غلظت کافئین در ادرار یک ورزشکار از 12 میکروگرم در میلی لیتری بیشتر شود به عنوان تخلف و دوپینگ محسوب می گردد.
مصرف کافئین بخاطر افزایش تمرکز و هوشیاری و افزایش تحمل درد و خاصیت چربی سوزی در بین ورزشکاران و مخصوصاً بدنسازها محبوبیت خاصی پیدا کرده است. با توجه به خاصیت ضد خستگی کافئین ،مصرف درست و به اندازه آن می تواند در به تاخیر انداختن خستگی عضلات نقش داشته باشد و باعث بهبود عملکرد ورزشی گردد.
