توتون گیاهی است از رشته عنب الثعلب، مهم ترین گیاهان این خانواده عبارت از گوجه فرنگی و سیب زمینی است که به خوبی آن ها را می شناسیم. توتون به صورت گیاهی وحشی در آمریکا و بعضی جزایر اقیانوس کبیر روئیده می شود.
برگ های توتون را که رگ های زمخت و کلفت بیشتری دارد ریز می کنند و به آن نم می زنند و یک جا به صورت تل قرار می دهند. توتون در این حالت مدتی در معرض تخمیر قرار می گیرد. در پاره ای موارد برای این که توتون مرغوب شود مایعاتی که در ترکیب آن ها ادویه و مواد معطره وجود دارد به آن می زنند و در بعضی اوقات برگ توتون را رنگ می کنند. مخصوصاً برگ هایی که به جای کاغذ سیگار مصرف می شود بعد از عمل آمدن توتون از آن ها فرآورده های تنباکو از قبیل سیگار برگ و غیره می سازند.
ترکیبات شیمیایی توتون خیلی پیچیده است. در برگ توتون مانند برگ های دیگر سلولز، نشاسته، هیدروکربورهای دیگر، آلبومین، املاح معدنی و آب وجود دارد. علاوه بر این توتون دارای انواع مواد سمی است. در میان آلکالوئیدها نیکوتین جای مهمی را اشغال کرده است.
مقدار نیکوتین در انواع توتون از پنج درصد تا هفت درصد متفاوت است و در انواع توتون های نامرغوب به مراتب بیشتر است. غیر از نیکوتین، آلکالوئیدهای دیگری هم در توتون وجود دارد که مقدار کلی آن ها از حدود دو درصد و دو و نیم درصد تجاوز نمی کند. در برگ های سبز توتون مقدار آلکالوئید به صورت ترکیب با اسیدهای آلی است.
در موقع بار آوردن و خشکاندن توتون این ترکیبات تجزیه شده و نیکوتین از بین می رود و جزعی از آن به صورت گاز درمی آید. هنگام دود کردن توتون مواد مرکبه آن با عناصر جدیدی ترکیب شده و تغییر حالت می دهد و به همین جهت ترکیبات اصلی توتون با دود آن فرق دارد.
دود توتون از ذرات گازی شکل و مواد جامد تشکیل می شود و رنگ آن هم از مواد جامد ناشی می گردد. مواد جامد و مایع توتون را به آسانی ممکن است در محتویات چوب سیگار به صورت مایع لزج خرمایی رنگ شبیه روغن سیاه ظاهر ساخت. هر گاه از پک زدن سیگار دود آن را از راه دستمال که به لب چسبیده باشد بیرون دهیم لکه قهوه ای رنگی روی دستمال ظاهر خواهد شد. این لکه ماده سیاهی است شبیه به قیر که قسمت بیشتر آن در ریه می نشیند.
نیکوتین یکی از مهم ترین مواد سمی توتون است ولی تأثیر زیان بخش توتون در بدن تنها عبارت از آن نیست که نیکوتین شخص معتاد به سیگار را مسموم می کند. عصاره توتونی را که فاقد نیکوتین بود به چند خرگوش تزریق کردند، بعد از مدتی خرگوش ها لاغر و فلج شدند. بدون تردید باید دانست که دود توتون مخلوط پیچیده ای است از انواع مواد سمی که کلیه آن ها زیان بخش می باشد.
